La Graf'o de Mont'e-Krist'o
El'don'o de Flandr'a Esperant'o-Lig'o
Tiu ĉi e-libr'o est'as prov'libr'o kaj rajt'as est'i kopi'it'a al ĉies komput'il'o kaj/aŭ libr'o'leg'il'o.
Alexandre Dum'as
1802 - 1870
Ĉi tie ne est'as la lok'o por prezent'i detal'a'n biografi'o'n de Alexandre Dum'as [aleksãdr düma]. Kelk'a'j dat'o'j kaj detal'o'j ebl'ig'os orient'iĝ'i en la viv'o kaj verk'o de tiu gigant'o de la franc'a literatur'o. Mult'a'j special'ist'o'j zorg'is pri tiu biografi'a task'o kaj ili verk'is interes'a'j'n, detal'a'j'n kaj fid'ind'a'j'n libr'o'j'n. Ĉi tie oni do trov'os nur la plej grav'a'j'n okaz'aĵ'o'j'n pri la viv'o de Dum'as kaj pri ties literatur'a flank'o.
Li'a av'o est'is markiz'o Antoine Alexandre Davy de la Pailleterie [ãtwan aleksãdr davi de la pajeteri], el nobel'a famili'o, kiu font'as el la 16-a jar'cent'o. Li est'is oficir'o en la regiment'o de la Reĝ'a-Artileri'o, kaj en 1760 li decid'is prov'i si'a'n bon'ŝanc'o'n en la plant'ej'o'j de suker'a kan'o en Haitio. La plant'ej'o trov'iĝ'is en Tro'u-de-Jérémie, en la okcident'a pint'o de la insul'o. Li pli aŭ mal'pli edz'in'ig'is en Sankt'a Domingo mulat'in'o'n Marie-Césette (aŭ Cessette) Dum'as. Ŝi mort'os en 1772. Tiu'n sam'a'n jar'o'n, la eks'a artileri'ist'o de Louis la XV-a, decid'as re'ir'i al Franci'o akompan'e de si'a el'turn'iĝ'em'a bastard'o, est'ont'a patr'o de Alexandre Dum'as, la libr'o'verk'ist'o. Li far'iĝ'os general'o de la Respublik'o.
Li'a patr'o nask'iĝ'is la 27-an de mart'o 1762, sam'e nom'it'a Alexandre, markiz'o Thomas-Alexandre Davy de la Pailleterie [tom'a-aleksãdr davi de la pajeteri]. Li si'a'vic'e alianc'iĝ'is kun ne'nobel'in'o, Marie-Louise Labouret [mar'i-lŭiz labure], 18-jar'a fil'in'o de gast'ej'estr'o. Li for'las'is si'a'n nobel'a'n nom'o'n kaj titol'o'n por soldat'iĝ'i, kaj adopt'is la nom'o'n de la eks'a sklav'in'o kaj patr'in'o: Dum'as [düma]. Li far'iĝ'is general'o strikt'e respublik'a, unu'e amik'o kaj post'e intim'a arme'a kun'ul'o de Bonapart'o en Italio, Tirolo kaj Egipti'o. Bedaŭr'ind'e la general'o tim'is vid'i en Bonapart'o nov'a'n Cezar'o'n kaj li eks'iĝ'is el la arme'o.
Li mort'is la 26-an de februar'o, en 1806, kiam li'a fil'o Alexandre aĝ'is kvar jar'o'j'n. Li pensi'o'n ne post'las'is al si'a vidv'in'o.
Alexandre nask'iĝ'as la 24-an de juli'o 1802 en Villers-Cotterêts [vil'er-kotere], mal'grand'a urb'et'o en la departement'o Aisne, nord'e-orient'e de Parizo. Li est'os bapt'it'a en tiu sam'a urb'o la 30-an de aŭgust'o 1802. La unu'a'j jar'o'j de li'a viv'o est'as iom'et'e komplik'a'j.
Dum plur'a'j jar'o'j la literatur'a sukces'o ne ven'as. En 1823 li ir'as al Parizo por prov'i si'a'n ŝanc'o'n. En 1824 li hav'as aventur'o'n kun jun'a kudr'ist'in'o, Catherine Labay. Ŝi hav'as infan'o'n kun li, la est'ont'a Alexandre Dum'as-fil'o, la 27-an de juli'o 1824. Li'a patr'o leĝ'e agnosk'is li'n en 1831. Post'e, li hav'as fil'in'o'n (Marie-Alexandrine Dum'as) kun la aktor'in'o Belle Krelsamer.
En 1837 li est'as nom'um'it'a Kavalir'o de la Honor'legi'a orden'o.
1842: li publik'ig'as Le speronare, kaj Le Chevalier d’Harmental.
En la sam'a jar'o 1842 li hazard'e vizit'as la insul'o'j'n Elb'o kaj Mont'e-Krist'o (kun princ'o Napoleono), antaŭ kies bel'ec'o li spert'as la sam'a'n emoci'o'n, kiu'n li post'e atribu'os al Franz d’Epinay. Post'e li rest'os en Marsejlo, kie li jam fleg'as la histori'o'n de la tri musketer'o'j. Li prunt'e'pren'as de la urb'a bibliotek'o la Memor'o'j'n de d’Artagnan, kiu'j'n li ĉiam forges'os re'don'i! Li tie trov'as la ide'o'n pri la roman'o La kvar musketer'o'j (kun la part'o'pren'o de Maquet).
Ni ne ted'os la leg'ant'o'n per la detal'a rakont'o de la viv'o de A. Dum'as en Parizo, li'a'n unu'ton'a'n staĝ'o'n en la ofic'ej'o de la est'ont'a reĝ'o Louis-Philippe por akir'i la ĉiu'tag'a'n pan'o'n. Ankaŭ pri li'a'j unu'a'j ese'o'j en la literatur'a kamp'o, ni ne parol'os pri tio, ĉar ni ne bezon'as ĉi tie tiu'n erudici'o'n. Sufiĉ'os dir'i kelk'a'j'n vort'o'j'n pri li'a'j unu'a'j sukces'o'j kaj pri li'a'j plej grav'a'j verk'o'j, kies titol'o'j rest'as en la memor'o de li'a'j post'e'ul'o'j.
Li'a'j plej bon'e kon'at'a'j kaj legat'a'j verk'o'j est'as:
- La Tri Musketer'o'j (1844) kun ties du post'a'j (sed mal'pli bon'e kon'at'a'j sekv'o'j): Du'dek Jar'o'j'n Post'e (1845), kaj: La Vic'graf'o de Bragelonne (1848/1850).
Kaj apart'e star'as: La Graf'o de Mont'e-Krist'o.
La publik'ig'o de La Graf'o de Mont'e-Krist'o okaz'os inter 1844 kaj 1845. La sukces'o est'as tuj'a kaj la mon'o en'flu'as en li'a'n mon'uj'o'n, tiel ke, la 27-an de juli'o 1847, li inaŭgur'as si'a'n nov'e konstru'it'a'n dom'eg'o'n, krom'nom'it'a'n «Kastel'o de Mont'e-Krist'o». Efektiv'e, la mon'o ricev'it'a de li'a sam'nom'a roman'o ebl'ig'is al li konstru'i tiu'n riĉ'a'n kaj luks'a'n loĝ'ej'o'n. Por inaŭgur'i ĝi'n, 500 person'o'j est'is invit'it'a'j! La kost'o de la tut'o est'is pli ol 400.000 or'a'j frank'o'j. En 1849 A. Dum'as dev'is vend'i ĝi'n pro mon'a'j problem'o'j. Uson'a dent'kurac'ist'o akir'is ĝi'n kontraŭ 30.000 frank'o'j!
Antaŭ relativ'e ne'long'e, oni parol'is pri ebl'a detru'ad'o de la kastel'o. Feliĉ'e lok'a asoci'o kapabl'is mal'ebl'ig'i tio'n kaj la kastel'o daŭr'e star'as sur si'a antaŭ'a lok'o.
De 1826 ĝis 1870 li verk'is 91 teatr'aĵ'o'j'n, 200 roman'o'j'n aŭ novel'o'j'n, 10 volum'o'j'n da memor'aĵ'o'j, 19 volum'o'j'n da vojaĝ'a'j memor'aĵ'o'j, li fond'is kaj direkt'is 8 ĵurnal'o'j'n.
Oni oft'e riproĉ'is al A. Dum'as la fakt'o'n, ke li uz'is «negr'o'j'n» (el la franc'a esprim'o ‘un nègre’, kiu est'as la nom'o de person'o, kiu literatur'e labor'as por ali'a pli fam'e kon'at'a verk'ist'o). Sed ĉu oni riproĉ'as al river'eg'o ricev'i en'flu'ant'a'j'n river'et'o'j'n? Kiel pli proz'e dir'is li'a fil'o al la mal'laŭd'ant'o'j de la patr'o: “Mi'a patr'o est'as river'eg'o. Ebl'as pis'i en river'eg'o'n”.
A. Dum'as nask'is fil'o'n kun la sam'a nom'o: Alexandre Dum'as fils (1824-1895). Ankaŭ li aŭtor'is. Inter mult'a'j li'a'j teatr'aĵ'o'j, la plej kon'at'a est'as La Dam'e aux Camélias («La Dam'o kun Kameli'o'j»). Tiu teatr'aĵ'o far'iĝ'os post'e la intrig'o de la oper'o de Verd'i: La Traviata.
Oni kutim'as konsider'i la libr'o'n La Graf'o de Mont'e-Krist'o kiel la ĉef'verk'o'n de A. Dum'as, ĉar ĝi est'as la plej kompleks'a. Kun la saga'o pri la musketer'o'j, ĝi est'as la plej mond'skal'e kon'at'a. Tiu libr'o est'as ver'e fascin'a. Ĉiu pli'a (re)leg'ad'o ebl'ig'as trov'i i'o'n nov'a'n, nov'a'n interpret'ad'o'n, nov'a'n aspekt'o'n ...
Pri la intrig'o, ebl'as konciz'e dir'i, ke la roman'o est'as la rakont'o de iu venĝ'o. La ĉef'rol'ant'o, Edmond Dantès, perfid'it'a ek'de la tri'a ĉapitr'o pro kalumni'a denunc'o, est'as en'karcer'ig'it'a dum dek'kvar jar'o'j en la mal'liber'ej'o de la kastel'o If, sur insul'et'o apud Marsejlo. Tie li kon'at'iĝ'as kaj amik'iĝ'as kun sam'mal'liber'ej'an'o, iu abat'o Faria, kiu trans'don'as al li la sekret'o'n pri la lok'o de kaŝ'it'a trezor'o. Post li'a for'fuĝ'o el la mal'liber'ej'o kaj rekuper'o de la trezor'o, la streb'o de li'a tut'a viv'o, dank'e al super'a riĉ'ec'o kaj inteligent'ec'o, est'as venĝ'i si'n kontraŭ tiu'j, kiu'j atenc'is (ĉu aktiv'e, ĉu pasiv'e) li'a'n jun'ec'o'n, li'a'n feliĉ'o'n. La ĉef'a perfid'o por li font'as el tio, ke li'a iam'a fianĉ'in'o, Mercédès, ne kapabl'is atend'i li'a'n re'ven'o'n. Li re'trov'as ŝi'n kun edz'o kaj fil'o, kaj tio est'as por li la last'a bat'o. Li hav'os venĝ'o'n kontraŭ ĉiu'j ali'a'j part'o'pren'ant'o'j, kiu'j komplot'is kontraŭ li, sed Mercédès-on li ne tuŝ'os kvankam ŝi perfid'is li'a'n am'o'n.
En la libr'o, Dum'as tuŝ'as mult'a'j'n tem'o'j'n, mit'o'j'n kaj universal'a'j'n fantasm'o'j'n: perfid'o, venĝ'o, mon'o, potenc'o, am'o, justic'o, problem'o de Di'o ... En la person'o de Dantès kun'lig'iĝ'as plur'a'j arketip'o'j: la romantik'a tip'o, la ĉio'sci'a, ĉio'pov'a hero'o ...
La libr'o sufer'as pro mult'a'j minus'o'j. Atent'a leg'ad'o montr'as plur'a'j'n erar'o'j'n (oni atent'ig'os la esperant'a'n leg'ant'o'n pri kelk'a'j): oft'e la dat'o'j ne kongru'as kun la dis'volv'iĝ'ad'o de la roman'o, okaz'as konfuz'o'j en la propr'a'j nom'o'j: Servieu – Salvieu; Raymond / Emmanuel Herbault ..., en la dat'o'j ... Long'a'j ekster'tem'aĵ'o'j (filozofi'em'a'j) mal'akcel'ig'as la dis'volv'iĝ'ad'o'n de la rakont'o. La histori'a real'ec'o est'as traktat'a kun iom'a sen'ĝen'o ...
Spit'e ĉiu'j'n tiu'j'n mank'o'j'n la libr'o, kiu aper'is sub form'o de felieton'o en gazet'o, ĝu'is grand'eg'a'n kaj daŭr'a'n sukces'o'n. Oni verk'is mult'a'j'n teknik'a'j'n libr'o'j'n, kiu'j klar'ig'as la genez'o'n de tiu libr'o: tia ampleks'a labor'o ne est'is glat'e skrib'it'a, oni kon'as mult'a'j'n versi'o'j'n, se ne de la tut'o, almenaŭ de plur'a'j part'o'j (oft'e ampleks'a'j) de la fin'a versi'o. Mult'a'j mal'net'o'j montr'as la divers'a'j'n hezit'o'j'n de Dum'as. Ebl'as sekv'i la mal'simil'a'j'n etap'o'j'n de la libr'o ĝis ties fin'a aper'o.
El el'don'a vid'punkt'o jen kiel aper'is la pres'it'a versi'o de la verk'o:
- ĝi unu'e el'don'iĝ'is sub form'o de felieton'o en le Journal des Débats, ek'de juli'o 1844 (preciz'e de la 28-a de tiu monat'o) ĝis la du'on'o de januar'o 1846. Ĝis la 6-a de septembr'o, la nom'o de la graf'o est'is tiel skrib'it'a: Mont'e-Christo, post'e Mont'e-Cristo.
Tiu publik'ig'o ne est'is regul'a – mult'a'j halt'o'j okaz'is, kies detal'o'j'n oni kon'as:
- la unu'a part'o fin'iĝ'is kun la 30-a ĉapitr'o, la 18-an de oktobr'o 1844. La 31-an de oktobr'o ĝi komenc'is re'aper'i kun la titol'o: du'a part'o. Simbad la mar'ist'o.
- la seri'o halt'as ĉe la ĉapitr'o La Katakomb'o'j. Iom post'e aper'is la fin'o de la du'a part'o.
- la 20-an de juni'o 1845 komenc'as aper'i la Tri'a part'o de la roman'o, kiu komenc'iĝ'as de la ĉapitr'o La Tag'manĝ'o, kiu post'e far'iĝ'os La sam'tabl'an'o'j. La el'don'ad'o daŭr'as ĝis la 3-a de aŭgust'o 1845.
- post kelk'tag'a inter'romp'o komenc'iĝ'as la el'don'ad'o de la Kvar'a Part'o (ek'de La Fantom'o'j). De la 12-a de aŭgust'o ĝis la 15-a de januar'o 1846 aper'os, kun pli aŭ mal'pli da regul'ec'o, la fin'o de la roman'o.
La publik'ig'o vigl'e kapt'is la atent'o'n de la Pariz'an'o'j dum unu jar'o kaj du'on'o.
Ĉef'in'e de la felieton'a aventur'o, preskaŭ tuj aper'is libr'o'form'a el'don'o, en 1846 en du volum'o'j in-oktav'o. Baldaŭ post'e aper'as nov'a el'don'o kun portret'o de A. Dum'as kaj 25 gravur'aĵ'o'j (de Gavarni kaj Tony Johannot). Nur tiu el'don'o est'is revizi'it'a de Dum'as. Ja sur ĝi baz'iĝ'as la franc'a el'don'o de Garnier et Frères uz'at'a kiel original'o de ĉi tiu traduk'o (vid'u detal'o'j'n en la bibliografi'o en la 2a part'o).
Mult'nombr'a'j el'don'o'j aper'is ek'de tiu temp'o. Plur'a'j svarm'as je erar'o'j. La traduk'o'j en fremd'a'j'n lingv'o'j'n sam'e est'as mult'nombr'a'j.
La Graf'o de Mont'e-Krist'o est'is post'e sur'scen'ig'it'a kaj plur'a'j teatr'aĵ'o'j aper'is tuj post la fin'o de la el'don'o.
Nun pri la film'o'j, kiu'j prov'is adapt'i la roman'o'n: la libr'o est'is mult'foj'e adapt'it'a por la ekran'o. La rezult'o'j est'as plej oft'e ne tre fidel'a'j. La versi'o kun Je'a'n-Marais (franc'a-ital'a kun'produkt'ad'o) est'as, se ne la plej bon'a, almenaŭ la plej fid'ind'a kaj fidel'a al la original'o. La last'a, kun la franc'a aktor'o Depardieu, est'as sufiĉ'e fidel'a.
Post la sukces'o de la libr'o, aper'is mult'a'j sekv'o'j (“La Fil'o de Mont'e-Krist'o”, “La graf'in'o de Mont'e-Krist'o” ...), pastiĉ'o'j kaj imit'aĵ'o'j. Ili ne ĝu'is la sukces'o'n kaj fam'ec'o'n de la original'o, sed kelk'a'j (ĉef'e verk'it'a'j de Jules Lermina) ating'is sufiĉ'e pozitiv'a'n agnosk'o'n.
La traduk'o de tia ampleks'a verk'o evident'e star'ig'is tut'a'n seri'o'n da teknik'a'j problem'o'j. Inter tiu'j, la plej grav'a'j rilat'as al la trans'don'o de tiu franc'a epok'o de la 19-a jar'cent'o. Tut'a mond'o rivel'iĝ'as en la paĝ'o'j de tiu roman'o kaj est'as tre mal'facil'e spegul'i la real'ec'o'n de tiu mal'aper'int'a mond'o, kiu, eĉ por la nun'a'j Franc'o'j, est'as iom kaduk'a kaj tut'e eks'mod'a. Ĝi aĝ'as pli ol 150 jar'o'j'n! La viv'o, la mor'o'j kaj eĉ la parol'manier'o ŝanĝ'iĝ'is.
Unu el la plej tikl'a'j problem'o'j de la traduk'o font'as el la propr'a'j nom'o'j, kiu'j abund'e aper'as tra la tut'a libr'o. Jen kiu'j princip'o'j est'is maksimum'e respekt'at'a'j tra la tut'a labor'o, sed ne cent'procent'e, pro divers'a'j kial'o'j.
El princip'a vid'punkt'o, la propr'a'j nom'o'j, kiu'j'n ebl'as trov'i sub esperant'ig'it'a form'o en Piv 2, est'as tiel uz'it'a'j kaj aper'as sen pli'a klar'ig'ad'o. En ali'a'j kaz'o'j, tio est'as kiam tiu'j nom'o'j ne trov'iĝ'as en Piv 2, la propr'a'j nom'o'j aper'as sub si'a franc'a / franc'ig'it'a (por nom'o'j font'ant'a'j el divers'a'j lingv'o'j) original'a form'o. En pied'not'o, oni don'as la form'o'n de la nom'o en la original'a lingv'o. Tia'j vort'o'j svarm'as en la libr'o.
Ekz-e: Pont de Beauvoisin, Auteuil, Beaucaire, Lucques ...
Pri la nom'o'j de la strat'o'j, la problem'o est'as iom mal'sam'a. Efektiv'e, tiu'j nom'o'j oft'e hav'as signif'o'n rekt'e kompren'ebl'a'n de Franc'o, ekz-e: ru'e Coq-Héron = strat'o Kok'o-Arde'o, ru'e de la Font'ain'e = strat'o de la Fontan'o ... Ili est'as traduk'it'a'j en Esperant'o'n. Ĉiu'j ali'a'j strat'a'j nom'o'j est'as sen'ŝanĝ'e las'it'a'j, ekz-e: Champs-Elysées (kvankam Zamenhof uz'is la esprim'o'n: kamp'o'j elizeaj, sed rilat'e al la helen'a mit'ologi'o) ...
Unu el la ĉef'a'j propr'a'j nom'o'j est'as tiu de la graf'o kaj de la insul'o Mont'e-Krist'o. En la franc'a original'o sam'e kiel en la ital'a, oni skrib'as Mont'e-Cristo, kun «c» (en la unu'a'j el'don'o'j, kiel antaŭ'e dir'it'e, oni skrib'is Mont'e-Christo (du traduk'o'j al la angl'a spegul'as tiu'n nom'o'n: The London Journal and weekly record of literatur'e, scienc'e and arts, Vol III – 1845 kaj sekv'o, Belfast / London – 1846), sed rapid'e post'e, tiu ortografi'o kun «ch» mal'aper'is profit'e al simpl'a «c»). Tra la tut'a esperant'a traduk'o, la form'o kun «k» est'as uz'at'a, ĉar la uz'ad'o de «c» est'us ambigu'a el la vid'punkt'o de la Esperant'a prononc'o. La nom'o Mont'e-Krist'o aper'as sub la form'o «Mont'e'krist'o» en Piv 2 (en unu vort'o, sen strek'et'o), kies difin'o est'as: Insul'et'o en Mediterane'o (10°18’ E, 42°20’ N), kiu lud'as rol'o'n en la roman'o «la Graf'o de –o». Spit'e tiu'n indik'o'n, oni prefer'is konserv'i ĉi tie la original'a'n franc'a'n form'o'n en du apart'a'j vort'o'j kun mez'a strek'et'o. Pli'e tiu form'o kongru'as kun la origin'a ital'a nom'o de la insul'o kaj kun ties akcent'ad'o: Mónte-Krísto.
La nom'o de river'o'j aŭ mont'o'j mal'oft'e aper'as. Kiam tem'as pri kon'at'a'j tia'j vort'o'j, kiu'j'n oni trov'as en Piv 2, oni uz'as tiu'n form'o'n: la river'o de Parizo: Seine, est'as sufiĉ'e bon'e kon'at'a kaj esperant'ig'it'a laŭ la kutim'o Sejn'o. La sud'a river'o Rhône sam'e aper'as sub la form'o: Rodan'o (ambaŭ trov'ebl'a'j en Piv 2). Sam'e por Tevere / Tibero en Romo.
Relativ'e long'a part'o de la roman'o dis'volv'iĝ'as en Italio. Kelk'a'j urb'a'j nom'o'j est'as sufiĉ'e bon'e kon'at'a'j kaj ebl'as tuj propon'i ties esperant'a'n form'o'n trov'ebl'a'n en Piv 2: Rome – Roma – Romo, Florence – Firenze – Florenco, Venise – Venezia – Venecio ...
Sed kiam tem'as pri nom'o'j franc'ig'it'a'j kaj sen bon'e kon'at'a'j esperant'a'j korespond'ant'o'j, la problem'o akr'iĝ'as. Jen iu tia tikl'a form'o: Lucques (en la franc'a), Lucca (en la ital'a), kaj en Esperant'o? «Luk'o» karambol'as kun: 1 luk'o - apertur'o; 2 vir'a nom'o. Pli'e, la loĝ'ant'o de Luk'o (kiel major'o Cavalcanti) far'iĝ'as Lukan'o, kiu de'nov'e karambol'as kun ali'a vort'o: la nom'o de la insekt'o «lukan'o»! Do Lucques konserv'as si'a'n franc'a'n form'o'n. Sur'baz'e de ĝi oni form'as: Lucques-an'o, Lucques-a, sed pied'not'o don'as la ital'a'n origin'a'n form'o'n: Lucca.
Por la propr'a'j nom'o'j ne trov'iĝ'ant'a'j en Piv 2, la solv'o elekt'it'a ĉi tie est'as las'i la nom'o'n laŭ la original'o (do la franc'a), kun pied'not'o, kiu proviz'as ties prononc'o'n.
Pri ĉi-sam'a ital'a part'o, la nom'o'j de la strat'o'j kaj de la eklezi'o'j aper'as laŭ si'a ital'a original'a form'o, kiam Dum'as propon'as ili'n en la ital'a. Se ili est'as propon'it'a'j laŭ si'a franc'a traduk'o, ankaŭ en la traduk'o oni konserv'as tiu'n franc'a'n form'o'n.
Ĉi-rilat'e, A. Dum'as mem ne ĉiam est'as tre koher'a, ĉar li oft'e propon'as ambaŭ form'o'j'n (la franc'a'n kaj la ital'a'n) en la sam'a ĉapitr'o. La traduk'o spegul'as tiu'n du'obl'a'n uz'ad'o'n: le Colisée (la Kolizeo) / il Colosseo, (la ru'e) le Cours / il Corso / la Kors'o. Sed ĉiam Le Grand Cours, en Marsejlo.
Kun la nom'o'j de sankt'ul'o'j, oni ĉiam las'as la form'o'n de la original'o (franc'a aŭ ital'a). Pied'not'o don'as ebl'a'n esperant'a'n form'o'n. La libr'o svarm'as je tia'j nom'o'j
La sam'o okaz'as kun la nom'o'j de la reĝ'o'j: Louis, Henri, Philippe, Charles ... plej oft'e kun post'a numer'o. Ili konserv'as si'a'n original'a'n form'o'n: Louis la XIV-a, Henri la Iv-a, Charles la II-a ... Por Franc'o, Ludovik'o aŭ Henrik'o ... en tiu pozici'o, est'us iom strang'a!
Ĉi tie, la problem'o iĝ'as tre dorn'a. Tia'j nom'o'j svarm'as tra la tut'a roman'o. En la 19-a jar'cent'o oni montr'is si'a'n kultur'o'n (inter ali'e) per'e de alud'o'j al la grek'a / latin'a kultur'o'j, mit'ologi'o'j, literatur'o'j, aŭ al la histori'o de la antikv'a'j land'o'j. Bedaŭr'ind'e, ĝis nun ne ekzist'as repertuar'o de tiu'j nom'o'j sur'baz'e de Esperant'o. Pli'e, la franc'a'j form'o'j montr'as nom'o'j'n adapt'it'a'j'n je la fonetik'o de tiu lingv'o; tradici'o propon'as form'o'j'n ne dev'ig'e kompren'ebl'a'j de ne Franc'o'j kiel «Circé» ... Tip'a ekzempl'o rilat'as al la nom'o de la ĉef'rol'ant'o de «Iliad'o» kaj «Odise'o» de Homero: Ulysse [ülis], en la franc'a, Odise'o en mult'a'j ali'a'j lingv'o'j. Oni trov'as ambaŭ form'o'j'n en Piv 2. Se oni propon'us la grek'a'n aŭ latin'a'n original'a'n form'o'n de tiu'j propr'a'j nom'o'j, ankoraŭ pli mal'mult'e da leg'ant'o'j kompren'us.
Do, la nur'a ebl'a «solv'o» est'as konserv'i la antaŭ'a'n si'n'ten'o'n kaj uz'i la nom'o'j'n, kiu'j jam trov'iĝ'as en Piv 2 kun si'a esperant'ig'it'a form'o. Por ĉiu'j ali'a'j oni las'os la franc'a'n form'o'n sen'ŝanĝ'e kaj oni propon'os en pied'not'o la «fonetik'a'n» ekvivalent'o'n kaj klar'ig'o'n pri tiu propr'a nom'o.
Ili est'as konserv'it'a'j sen'ŝanĝ'e en la esperant'a traduk'o: Dantès, Mercédès, Morrel ... Plej oft'e akompan'as ili'n, en pied'not'o, la prononc'o en la franc'a lingv'o, inter kvadrat'a'j kramp'o'j per'e de la ĉi-sub'a simpl'ig'it'a «fonetik'a» (fakt'e prononc'a help'il'o) sistem'o.
Nur kelk'a'j nom'o'j sistem'e aper'as kun si'a Esperant'a form'o: Napoléon – Napoleono, Bonapart'e – Bonapart'o, ĉar ili trov'iĝ'as en Piv 2.
Se la nom'o en'ten'as normal'e traduk'ebl'a'n vort'o'n, oni tamen las'as la original'a'n form'o'n de la propr'a nom'o. Ekz. S-ro de Saint-Méran rest'as sen'ŝanĝ'e, kvankam la adjektiv'o «Saint» est'as «Sankt'a» en Esperant'o.
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
Kiam aper'as nom'o'j (aŭ tut'a cit'aĵ'o) font'ant'a'j el la Bibli'o, tiam oni uz'as la traduk'o'n de Londono (traduk'o el la hebre'a original'o de L. L. Zamenhof), kaj la «Bibli'a'n Vort'ar'o'n». Vid'u en la Bibliografi'o en la 2-a part'o.
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
La tut'a tekst'o est'as proviz'it'a per abund'a'j pied'not'o'j. Ili cel'as klar'ig'i la for'pas'int'a'n epok'o'n de la unu'a part'o de la 19-a jar'cent'o, dum kiu okaz'as la roman'o. Pli'e ili ankaŭ cel'as proviz'i la leg'ant'o'n (Franc'o'n aŭ ne) per inform'o'j, kiu'j'n li mal'bon'e kon'as aŭ tut'e ne kon'as. Person'o'j kiel Richelieu aŭ Louis la XVIII-a est'as mal'mult'e (aŭ «tut'e ne») kon'at'a'j ekster Franci'o. Pro tio la pied'not'o'j proviz'as la prononc'ad'o'n de la nom'o, kun kelk'a'j pli'a'j indik'o'j, kiu'j montr'as kial la libr'o cit'as ĝi'n kadr'e de iu preciz'a epizod'o.
Pov'as okaz'i, ke specif'a pied'not'o ripet'iĝ'as pro la grand'a distanc'o, kiu dis'ig'as du'a'n aper'o'n.
Kelk'a'j el'don'o'j de La Graf'o de Mont'e-Krist'o proviz'as si'a'n tekst'o'n per pied'not'o'j aŭ indeks'o'j, ali'a'j tut'e ne. Est'is uz'at'a'j en ĉi tiu traduk'o la not'o'j de divers'a'j franc'a'j el'don'o'j. Mult'a'j vort'ar'o'j aŭ enciklopedi'o'j vast'e kontribu'is al la ĝeneral'a task'o de la traduk'int'o, kiu al'don'is mult'a'j'n klar'ig'a'j'n pied'not'o'j'n.
Ĉi-rilat'e, la kompar'o kun la hispan'a traduk'o El Conde de Mont'e-Krist'o, kaj la angl'a traduk'o The Count of Montecristo est'is apart'e interes'a, ĉar ĝi klar'e montr'as kio pov'as ĝen'i ne franc'a'n leg'ant'o'n (kvankam Hispanio kaj Angli'o est'as sufiĉ'e proksim'a'j al Franci'o el geografi'a kaj civilizaci'a vid'punkt'o).
Oni dev'as sci'i, ke la divers'a'j el'don'o'j de la libr'o foj'e aper'ig'as tekst'o'n kun kelk'a'j mal'simil'aĵ'o'j. Ĉi tie oni uz'is la el'don'o'n Garnier (vid'u en Bibliografi'o). Sed fin'fin'e tia'j element'o'j tre mal'mult'as. Kelk'a'j tamen est'as indik'it'a'j en pied'not'o.
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
Jen la list'o de la ses ĉef'a'j rol'ul'o'j de la roman'o. Oni trov'os ĉi tie ili'a'j'n nom'o'j'n kaj ili'a'j'n krom'nom'o'j'n, sub kiu'j ili aper'as ie-tie tra la tut'a roman'o.
- Dantès, Edmond
La ĉef'a rol'ul'o de la tut'a libr'o. Li aper'as en la roman'o laŭ la jen'a'j nom'o'j:
- graf'o de Mont'e-Krist'o
- abat'o Busoni
- lord'o Wilmore
- Simbad la Mar'ist'o
- Mercédès, Ferrera
La heroin'o de la roman'o, kuz'in'o de Fernand Mondego
- ŝi far'iĝ'os S-in'o de Morcerf
- patr'in'o de Albert
- Danglars
Kont'ist'o sur la ŝip'o la Faraon'o
- li far'iĝ'os baron'o Danglars
- edz'in'ig'is la vidv'in'o'n de iu S-ro de Nargonne en 1818
- nun'a edz'in'o: Hermine de Salvieu (eks'a am'ant'in'o de Gérard de Villefort)
- Fernand, Mondego
Edz'in'ig'os si'a'n kuz'in'o'n Mercédès post la mal'aper'o de Edmond Dantès
- far'iĝ'is graf'o de Morcerf
- part'o'pren'is la tragedi'o'n de Janina, kies last'a element'o est'as
Haydée
- li'a fil'o: vic'graf'o Albert de Morcerf
- famili'o Villefort
- Villefort, graf'o Gérard Noirtier de Villefort. Substitu'it'o al la prokuror'o. Ja li kulp'as pri la en'karcer'ig'o de E. Dantès dank'e al iu kalumni'a denunc'o.
- Renée de Saint-Méran: li'a unu'a edz'in'o, kiu nask'is Valentine-on
- Valentine, li'a fil'in'o, kiu am'as Maximilien-on Morrel
- Héloïse, du'a edz'in'o de Gérard de Villefort
- Edouard, fil'o de Gérard de Villefort kaj de Héloïse, vic'frat'o de Valentine
- li'a patr'o: S-ro Noirtier (de Villefort): ja li duel'is kun S-ro general'o Quesnel d’Epinay kaj mort'ig'is li'n
- famili'o Morrel
- la patr'o, Pierre, ŝip'ekip'ist'o en Marsejlo – tip'o de honest'ec'o kaj fidel'ec'o
- la fil'o, Maximilien, spahi'a kapitan'o. Li am'as Valentine-on de Villefort
- la fil'in'o: Juli'in'o (ŝi'a edz'o: Emmanuel Herbault)
Ekzist'as en Parizo Asoci'o de la Amik'o'j de Aleksandre Dum'as, fond'it'a en 1870, kiu regul'e publik'ig'as la bulten'o'n «Cahiers Alexandre Dum'as». La N° 15 de 1986 propon'as serioz'a'n bibliografi'o'n de la tut'a verk'ar'o de la aŭtor'o. Ret'a adres'o proviz'as ĉiu'j'n ebl'a'j'n inform'o'j'n pri li: www.dumaspere.com. Pli'a referenc'o est'as la Musée Alexandre Dum'as en Villers-Cotterêts.
Kiel jam antaŭ'e dir'it'e, ebl'as trov'i sekv'o'j'n de la Graf'o de Mont'e-Krist'o, ekz-e: Le Fils de Mont'e-Cristo (La Fil'o de Mont'e-Krist'o), kiu est'as almenaŭ tiom interes'a kiom la original'a roman'o. Ĝi est'is verk'it'a ne de A. Dum'as sed de iu ali'a.
Ĝis nun La Graf'o de Mont'e-Krist'o neniam est'is traduk'it'a en Esperant'o'n. Ĉi tiu traduk'o aper'as kiel la unu'a kaj al'don'as pli'a'n ŝton'o'n al la mult'a'j jam ekzist'ant'a'j traduk'aĵ'o'j en la inter'naci'a'n lingv'o'n.
Mi ŝuld'as dank'eg'o'n al sinjor'in'o Jana Cíchová, el Černovice en Ĉeĥi'o. Ŝi bon'vol'is re'leg'i la tut'a'n traduk'o'n kaj atent'ig'i mi'n pri fuŝ'aĵ'o'j aŭ mis'tajp'aĵ'o'j. Ŝi atent'eg'e kaj sen'perfid'e plen'um'is si'a'n task'o'n kaj tia'manier'e evit'ig'is al mi plur'a'j'n erar'o'j'n.
Ankaŭ al S-ro Erik D’Hondt (membr'o de Fel) mi ŝuld'as mult'a'j'n dank'o'j'n, ĉar li kun mult'e da pacienc'o kaj kompetent'ec'o ricev'is kaj en'korp'ig'is la korekt'o'j'n kaj rimark'o'j'n pri la tekst'o de mi'a traduk'o, kiu'j'n mi regul'e send'is al li ĝis la last'a moment'o.
Laŭ la jam ŝablon'iĝ'int'a formul'o, mi al'don'as, ke «pri ĉiu'j rest'ant'a'j erar'o'j respond'ec'as nur mi, la traduk'int'o».
Mi prov'is kiel ebl'e plej fidel'e traduk'i la tekst'o'n de la libr'o por re'don'i ties etos'o'n, ties vigl'ec'o'n, ties interes'o'n. La perfekt'a traduk'o ne ekzist'as, ĝi est'as nur asimptot'a dezir'o, kiu kiel ĉio asimptot'a cel'as al neniam ating'ebl'a cel'o. Esper'ebl'e mi tamen ne tro perfid'is la task'o'n, kiu'n mi ambici'is.
La traduk'int'o
Daniel Moirand
Aix en Provenc'e / Oppède
2007
Ĉar la vilaĝ'o Oppède, kie mi loĝ'as, situ'as je 12 kilo'metr'o'j for de Cavaillon [kavajõ], jen anekdot'o, kiu sam'temp'e rilat'as al tiu urb'o (konsider'at'a kiel la “ĉef'urb'o“ de la melon'o'j, pro ties kvalit'o) kaj al A. Dum'as.
En 1864, pet'o de la jun'a urb'a bibliotek'o de Cavaillon por ampleks'ig'i si'a'n stok'o'n da libr'o'j, est'is adres'it'a al A. Dum'as por ricev'i kelk'a'j'n volum'o'j'n el li'a'j verk'o'j.
Respond'e, A. Dum'as donac'is al la urb'o la tut'aĵ'o'n de si'a'j publik'ig'it'a'j verk'o'j kun la jen'a klaŭz'o: «... bon'vol'u dir'i al S-ro Tourel, vi'a honor'ind'a urb'estr'o, ke mi met'as kondiĉ'o'n al tiu send'ad'o: se la urb'o kaj la urb'a'j instanc'o'j de Cavaillon ŝat'as mi'a'j'n libr'o'j'n, mi tre ŝat'as ili'a'j'n melon'o'j'n, kaj mi dezir'as ke, inter'ŝanĝ'e de mi'a'j 300 aŭ 400 volum'o'j, ili konsist'ig'u per municip'a akt'o, por'viv'a'n rent'o'n por mi de 12 melon'o'j jar'e. (...)»
La urb'a konsil'ant'ar'o rav'it'a de tiu bon'ŝanc'o, favor'e konsider'is tiu'n pet'o'n kaj la bibliotek'o do riĉ'iĝ'is je la verk'o'j de la roman'ist'o, kiu ricev'is ĝis la mort'o en 1870, si'a'n ĉiu'jar'a'n kvant'o'n de 12 melon'o'j.
La donac'it'a'j libr'o'j daŭr'e trov'iĝ'as en la urb'a bibliotek'o.
1
La 28-an 1 de februar'o 1815, la observ'ist'o de Notre-Dam'e-de-la-Gard'e 2 signal'is la tri'mast'ul'o'n la Faraon'o, ven'ant'a'n el Smirno, Triest'o kaj Napolo.
Kiel kutim'e, mar'bord'a pilot'o tuj el'ir'is el la haven'o, tanĝ'is la kastel'o'n If, kaj ir'is ĉe'bord'iĝ'i kun la ŝip'o inter la kab'o Morgiou kaj la insul'o Rio'u 3.
Tuj, de'nov'e kiel kutim'e, la platform'o antaŭ la fortik'aĵ'o Saint-Je'a'n 4 kovr'iĝ'is per sci'vol'em'ul'o'j, ĉar ĉiam est'as grav'a afer'o en Marsejlo kiam al'ven'as ŝip'o, precip'e kiam tiu ŝip'o, kiel la Faraon'o est'is konstru'it'a, rig'it'a kaj stiv'it'a en la ŝip'konstru'ej'o'j de la mal'nov'a Phocée 5, kaj aparten'as al unu el la lok'a'j ŝip'ekip'ist'o'j.
Dum'e, la ŝip'o antaŭ'e'n'ir'is, ĝi sen'problem'e tra'ir'is la mar'kol'o'n, kiu'n iu vulkan'a sku'o fos'is inter la insul'o Calasareigne kaj la insul'o Jar'os 6 ; ĝi preter'navig'is Pomègue-on kaj ĝi plu'ir'is per si'a'j tri top'vel'o'j, si'a grand'a ĵib'o kaj si'a brig'vel'o, sed tiom mal'rapid'e kaj per tiom mal'gaj'a ir'manier'o, ke la sci'vol'em'ul'o'j dank'e al tiu instinkt'o, kiu antaŭ'sent'as mal'feliĉ'o'n, demand'is si'n kia akcident'o okaz'is sur la ŝip'o. Tamen la spert'ul'o'j pri navig'ad'o agnosk'is ke, se okaz'is iu akcident'o, tio ne pov'as rilat'i al la ŝip'o mem, ĉar ĝi antaŭ'e'n'ir'as laŭ la manier'o de perfekt'e stir'it'a ŝip'o: ties ankr'o est'is pret'a en'akv'iĝ'i, ties busprit'a'j staj'o'j est'is mal'lig'it'a'j kaj apud la pilot'o, kiu est'is pret'a direkt'i la Faraon'o'n tra la mal'larĝ'a en'ir'ej'o de la marsejla haven'o, star'is jun'a vir'o kun rapid'a'j mov'o'j kaj vigl'a okul'o, kiu zorg'is pri ĉiu mov'o de la ŝip'o kaj ripet'is ĉiu'n ordon'o'n de la pilot'o.
La svag'a mal'trankvil'o, kiu ŝveb'is sur la hom'amas'o precip'e traf'is unu el la spekt'ant'o'j sur la esplanad'o Saint-Je'a'n, tiel ke li ne kapabl'is atend'i la en'ir'o'n de la ŝip'o en la haven'o'n; li salt'is en mal'grand'a'n bark'o'n kaj ordon'is rem'i renkont'e al la Faraon'o, kiu'n li ating'is nivel'e de la golf'et'o de la Rezerv'ej'o 7.
Vid'ant'e tiu'n vir'o'n al'ven'i, la jun'a mar'ist'o for'las'is si'a'n posten'o'n apud la pilot'o kaj ven'is, kun si'a ĉapel'o en'man'e, por apog'i si'n al la rand'o de la ŝip'o.
Li est'is jun'a vir'o de dek'ok aŭ du'dek jar'o'j, alt'kresk'a, svelt'a, kun bel'a'j nigr'a'j okul'o'j kaj ebon'kolor'a'j har'o'j. Oni trov'is en li'a tut'a person'o tiu'n kviet'a'n kaj firm'o'plen'a'n manier'o'n tip'a'n de hom'o'j kutim'iĝ'int'a'j ek'de si'a infan'aĝ'o lukt'i kontraŭ danĝer'o.
- Ah! Est'as vi, Dantès 8, kri'is la vir'o en la bark'o, kio do okaz'is, kaj kial tiu mal'gaj'a etos'o sur vi'a tut'a ŝip'o?
- Grav'a mal'feliĉ'o, sinjor'o Morrel 9 ! respond'is la jun'a vir'o, grav'a mal'feliĉ'o, precip'e por mi: ĉe la nivel'o de Civit'a-Vecchia 10, mal'aper'is tiu bon'a kapitan'o Leclère 11.
- Kaj la karg'o? vigl'e demand'is la posed'ant'o.
- Ĝi bon'ord'e ating'is si'a'n destin'o'n, sinjor'o Morrel, kaj mi kred'as, ke vi est'os kontent'a ĉi-rilat'e, sed tiu kompat'ind'a kapitan'o Leclère ...
- Kio do okaz'is al li, demand'is la posed'ant'o per mien'o kun evident'a mal'pez'ig'o, kio do okaz'is al tiu bon'ul'o kapitan'o?
- Li mort'is.
- Ĉu li fal'is en la mar'o'n?
- Ne, sinjor'o, li mort'is pro cerb'a febr'o, en terur'a'j sufer'o'j.
Post'e, si'n turn'ant'e al si'a'j hom'o'j:
- Eh! li dir'is, ĉiu'j ir'u al si'a posten'o por la al'bord'iĝ'o.
La ŝip'an'ar'o obe'is. En la sam'a moment'o, la ok aŭ dek mar'ist'o'j, kiu'j membr'is en ĝi elan'is unu'j al la ŝkot'o'j, la ali'a'j al la mast'o'j, la ali'a'j al la his'il'o'j, la ali'a'j al la ŝnur'o'j de la ĵib'o'j, fin'e la ali'a'j al la brajl'ad'o de la vel'o'j.
La jun'a mar'ist'o direkt'is mal'rapid'a'n rigard'o'n al tiu komenc'o de manovr'o kaj, vid'ant'e, ke li'a'j ordon'o'j est'as tuj plen'um'ot'a'j, li re'ven'is al si'a kun'parol'ant'o.
- Kaj kiel okaz'is tiu mal'feliĉ'o? dir'is la posed'ant'o daŭr'ig'ant'e la konversaci'o'n tie, kie for'las'is ĝi'n la jun'a mar'ist'o.
- Di'o mi'a, sinjor'o, laŭ tut'e ne'antaŭ'vid'ebl'a manier'o: post long'a konversaci'o kun la komand'ant'o de la haven'o, kapitan'o Leclère for'las'is Napolon tre mal'trankvil'a; post du'dek kvar hor'o'j, ek'traf'is li'n febr'o; tri tag'o'j'n post'e li jam est'is mort'a ...
Ni okaz'ig'is por li la kutim'a'n funebr'a'n solen'o'n, kaj li nun ripoz'as, dec'e en'volv'it'a en hamak'o, kun tri'dek'ses'col'a kanon'a kugl'eg'o ĉe la pied'o'j kaj ĉe la kap'o, nivel'e de la insul'o el Giglio 12. Ni al'port'as al li'a vidv'in'o li'a'n honor'a'n kruc'o'n kaj li'a'n spad'o'n. Apenaŭ valor'is, daŭr'ig'is la jun'a vir'o kun melankoli'a du'on'rid'o, milit'i dum dek jar'o'j kontraŭ la Angl'o'j por mort'i kiel ĉiu ajn, en si'a lit'o.
- Kompren'ebl'e! Kio'n dir'i, sinjor'o Edmond, re'ek'parol'is la ŝip'ekip'ist'o, kiu laŭ'ŝajn'e pli kaj pli konsol'is si'n, ni ĉiu'j est'as mort'ont'o'j, kaj est'as bezon'at'e, ke la old'ul'o'j don'u si'a'n lok'o'n al la jun'ul'o'j, sen tio ne okaz'us promoci'ad'o, kaj ĉar vi asert'as al mi, ke la karg'o ...
- Est'as en bon'a stat'o, sinjor'o Morrel, mi respond'as pri'e. Jen vojaĝ'o, kiu'n mi konsil'as al vi taks'i je ne mal'pli ol 25.000 frank'o'j da profit'o.
Post'e, ĉar oni ĵus preter'pas'is la rond'a'n tur'o'n:
- Est'u pret'a'j brajl'i la vel'o'j'n de la top'o, ĵib'o kaj de la brig'o! kri'is la jun'a mar'ist'o, pret'ig'u la ankr'o'n.
La ordon'o est'is plen'um'it'a kun preskaŭ tiom da rapid'ec'o kiom sur arme'a ŝip'o.
- Ferl'u kaj brajl'u ĉio'n!
Ĉe la last'a komand'o, ĉiu'j vel'o'j mal'supr'e'n'lev'iĝ'is kaj la ŝip'o antaŭ'e'n'ir'is laŭ preskaŭ ne'percept'ebl'a manier'o, plu'ir'ant'a nur per la akir'it'a elan'o.
- Kaj nun, se vi vol'as sur'ŝip'iĝ'i, sinjor'o Morrel, dir'is Dantès vid'ant'e la sen'pacienc'o'n de la posed'ant'o, jen vi'a kont'ist'o, S-ro Danglars 13, kiu el'ir'as el si'a kajut'o, kaj kiu proviz'os vi'n per ĉiu'j inform'o'j, kiu'j'n vi pov'as dezir'i. Rilat'e mi'n, mi dev'as zorg'i pri la ankr'iĝ'o kaj pri la indik'o de la funebr'o.
La posed'ant'o ne bezon'is du'a'n ripet'ad'o'n. Li kapt'is ŝnur'o'n, kiu'n send'is al li Dantès kaj kun lert'ec'o, kiu est'us honor'o por mar'a vir'o, li sur'grimp'is la ŝtup'ar'o'n al'najl'it'a'n sur la ŝvel'a flank'o de la ŝip'o, dum tiu last'a re'ir'ant'e al si'a posten'o de sub'kapitan'o, trans'don'is la konversaci'o'n al tiu, kiu'n li anonc'is per la nom'o Danglars, kaj kiu el'ir'ant'e el si'a kajut'o, efektiv'e si'n direkt'is al la ŝip'ekip'ist'o.
La nov'a al'ven'int'o est'is vir'o du'dek'kvin aŭ du'dek'ses jar'aĝ'a, kun sufiĉ'e mal'hel'a vizaĝ'o, hipokrit'e servil'a kun si'a'j super'ul'o'j, insolent'a kun si'a'j sub'ul'o'j: tial, ekster si'a titol'o de spert'a kont'ist'o, kiu ĉiam est'as motiv'o de mal'ŝat'o por ĉiu'j mar'ist'o'j, li ĝeneral'e est'is tiom sufiĉ'e mal'bon'e konsider'at'a de la mar'ist'ar'o, kiom Edmond Dantès mal'e est'is am'at'a de ĝi.
- Nu, sinjor'o Morrel, dir'is Danglars, vi jam kon'as la mal'feliĉ'o'n, ĉu ne?
- Jes, jes. Kompat'ind'a kapitan'o Leclère! Li est'is bon'a kaj honest'a vir'o!
- Kaj precip'e escept'e bon'a mar'ist'o, kiu mal'jun'iĝ'is inter la ĉiel'o kaj la akv'o, kiel dec'as al vir'o, kiu zorg'as pri tiom grav'a entrepren'o kiel la entrepren'o Morrel kaj fil'o, respond'is Danglars.
- Sed, dir'is la posed'ant'o sekv'ant'a per'okul'e Dantès-on, kiu serĉ'is si'a'n al'bord'iĝ'a'n lok'o'n, sed ŝajn'as al mi, ke oni ne bezon'as est'i tiom mal'jun'a mar'ist'o kiel vi dir'as, Danglars, por bon'e kon'i si'a'n meti'o'n, kaj jen ni'a amik'o Edmond, kiu far'as la si'a'n, ŝajn'as al mi, kiel hom'o, kiu bezon'as nenies konsil'o'n.
- Jes, dir'is Danglars direkt'ant'e al Dantès oblikv'a'n rigard'o'n, en kiu ek'bril'is hat'a fulm'o, jes, li est'as jun'a kaj dub'as pri neni'o. Apenaŭ for'pas'is la kapitan'o, li trans'pren'is la komand'o'n konsult'int'e neniu'n, kaj li perd'ig'is al ni unu tag'o'n kaj du'on'o'n ĉe la insul'o Elb'o 14, anstataŭ ol re'ven'i rekt'e al Marsejlo.
- Rilat'e li'a'n trans'pren'o'n de la komand'ad'o de la ŝip'o, dir'is la posed'ant'o, tio est'is li'a dev'o estiel sub'kapitan'o, rilat'e la perd'o'n de unu tag'o kaj du'on'o ĉe la insul'o Elb'o, li mal'prav'is, krom se la ŝip'o bezon'is ripar'i kelk'a'j'n averi'o'j'n.
- La ŝip'o fart'is kiel mi fart'as, kaj kiel mi dezir'as, ke vi mem fart'u, sinjor'o Morrel, kaj tiu tag'o kaj du'on'o est'is perd'it'a pro nur'a kapric'o, por la plezur'o ir'i sur la ter'o'n. Jen ĉio.
- Dantès, dir'is la posed'ant'o si'n turn'ant'e al la jun'a vir'o, ven'u do ĉi tie'n.
- Sen'kulp'ig'u, sinjor'o, dir'is Dantès, mi est'os kun vi post moment'et'o. Post'e, si'n adres'ant'e al la mar'ist'ar'o:
- La ankr'o'n! li dir'is.
Tuj fal'is la ankr'o, kaj la ĉen'o mal'volv'iĝ'is kun bru'o. Dantès rest'is en si'a posten'o, spit'e la ĉe'est'o'n de la pilot'o, ĝis tiu manovr'o est'is fin'it'a; kaj post'e: Mal'lev'u la flag'o'n ĝis la mez'o de la mast'o, funebr'ig'u ĝi'n, kruc'ig'u la jard'o'j'n!
- Vi vid'as, dir'is Danglars, li jam kred'as si'n kapitan'o, mi vet'as.
- Kaj li fakt'e ja est'as.
- Jes, krom vi'a sub'skrib'o kaj tiu de vi'a asoci'it'o, sinjor'o Morrel.
- Cert'e! Kial ni ne las'us li'n en tiu posten'o? dir'is la posed'ant'o. Li est'as jun'a, mi ja bon'e sci'as tio'n, sed li aspekt'as laŭ mi, tut'e kler'a en si'a meti'o, kaj tre spert'a en si'a labor'o.
Nub'o tra'ir'is la frunt'o'n de Danglars.
- Pardon'o'n, sinjor'o Morrel, dir'is Dantès al'proksim'iĝ'ant'e, nun la ŝip'o est'as ankr'it'a, jen mi est'as pret'a por parol'i kun vi. Vi vok'is mi'n, mi kred'as?
Danglars retro'paŝ'is.
- Mi vol'is demand'i vi'n, kial vi halt'is ĉe la insul'o Elb'o?
- Mi ne sci'as, sinjor'o: tio okaz'is por efektiv'ig'i iu'n last'a'n ordon'o'n de kapitan'o Leclère, kiu, mort'ant'a, en'man'ig'is al mi pak'et'o'n por la super'a marŝal'o Bertrand 15 .
- Ĉu vi do vid'is li'n, Edmond?
- Kiu'n?
- La super'a'n marŝal'o'n.
- Jes.
Morrel rigard'is ĉirkaŭ si kaj tir'is Dantès-on iom apart'e.
- Kaj kiel fart'as la imperi'estr'o? li vigl'e demand'is.
- Bon'e, laŭ tio, kio'n mi pov'is taks'i propr'a'okul'e
- Ĉu vi do vid'is ankaŭ la imperi'estr'o'n?
- Li en'ir'is en la ĉambr'o'n de la marŝal'o dum mi est'is tie.
- Kaj ĉu vi parol'is kun li?
- Fakt'e est'as li, kiu al'parol'is mi'n, sinjor'o, dir'is Dantès sub'rid'ant'e.
- Kaj kio'n li dir'is al vi?
- Li demand'is mi'n pri la ŝip'o, pri la dat'o de ĝi'a for'ir'o el Marsejlo, pri la itiner'o, laŭ kiu ĝi ir'is kaj pri ĝi'a karg'o. Mi kred'as, ke se ĝi est'us mal'plen'a, kaj se mi est'us ties posed'ant'o, li'a intenc'o est'us aĉet'i ĝi'n, sed mi dir'is al li, ke mi est'as nur simpl'a sub'kapitan'o, kaj ke la ŝip'o aparten'as al la firma'o Morrel kaj fil'o. – Ha! Ha! Li dir'is, mi kon'as ĝi'n. La Morrel-oj est'as ŝip'ekip'ist'o'j de patr'o al fil'o, kaj est'is iu Morrel, kiu serv'is en la sam'a regiment'o kiel mi, kiam mi est'is en garnizon'o en Valenc'o 16 .
- Je Di'o, est'as ver'e! ek'kri'is la ŝip'ekip'ist'o tut'e ĝoj'a, tem'as pri Polic'ar 17 Morrel, mi'a onkl'o, kiu iĝ'is kapitan'o. Dantès, vi dir'os al mi'a onkl'o, ke la imperi'estr'o re'memor'is pri li kaj vi vid'os li'n plor'i, tiu'n old'a'n veteran'o'n. Nu, nu, daŭr'ig'is la ŝip'ekip'ist'o amik'e frap'ant'e la ŝultr'o'n de la jun'ul'o, vi prav'e ag'is, Dantès, sekv'ant'e la instrukci'o'j'n de kapitan'o Leclère kaj sur'grund'ig'ant'e la insul'o'n Elb'o, kvankam se oni sci'us, ke vi trans'don'is pak'et'o'n al la marŝal'o kaj babil'is kun la imperi'estr'o, tio pov'us kompromit'i vi'n.
- Kia'manier'e vi vol'as, sinjor'o, ke tio kompromit'u mi'n? dir'is Dantès: mi eĉ ne sci'as, kio'n mi hav'is, kaj la imperi'estr'o star'ig'is al mi nur la demand'o'j'n, kiu'j'n li star'ig'us al ĉiu ne'kon'at'o. Sed, sen'kulp'ig'u, re'ek'parol'is Dantès, jen la sanitar'a kontrol'o kaj la dogan'o, kiu'j al'ven'as al ni, vi permes'as, ĉu ne?
- Bon'vol'u, bon'vol'u, mi'a kar'a Dantès.
La jun'ul'o for'paŝ'is kaj, ĉar li for'ir'is, Danglars al'proksim'iĝ'is.
- Nu! li demand'is, ŝajn'as, ke li don'is al vi taŭg'a'j'n kial'o'j'n pri si'a halt'o en Port'o-Ferrajo?
- La plej valid'a'j'n, mi'a kar'a sinjor'o Danglars.
- Ha! Des pli bon'e respond'is tiu last'a, ĉar ĉiam est'as mal'agrabl'e vid'i kamarad'o'n, kiu ne far'as si'a'n dev'o'n.
- Dantès far'is la si'a'n, respond'is la ŝip'ekip'ist'o, kaj est'as neni'o por riproĉ'i al li. Ja kapitan'o Leclère ordon'is al li tiu'n ankr'iĝ'o'n.
- Rilat'e kapitan'o'n Leclère, ĉu li ne trans'don'is al vi leter'o'n de li?
- Kiu?
- Dantès.
- Al mi, ne! Ĉu li do hav'is unu?
- Mi kred'is, ke krom la pak'et'o, kapitan'o Leclère en'man'ig'is al li leter'o'n.
- Pri kiu pak'et'o vi parol'as, Danglars?
- Sed ja pri tiu, kiu'n Dantès trans'don'is halt'ant'e en Port'o-Ferrajo 18.
- Kiel vi sci'as, ke li hav'is trans'don'end'a'n pak'et'o'n en Port'o-Ferrajo?
Danglars ruĝ'iĝ'is.
- Mi preter'pas'is la pord'o'n de la kapitan'o, kiu est'is du'on'e mal'ferm'it'a, kaj mi vid'is li'n en'man'ig'i tiu'n pak'et'o'n kaj tiu'n leter'o'n al Dantès.
- Li ne parol'is al mi pri'e, dir'is la ŝip'ekip'ist'o, sed se li hav'as tiu'n leter'o'n, li trans'don'os ĝi'n al mi.
Danglars pri'pens'is dum moment'o.
- Tiam, sinjor'o Morrel, mi pet'as vi'n, li dir'is, ne parol'u pri tio al Dantès, mi ver'ŝajn'e erar'is.
En tiu moment'o re'ven'is la jun'a vir'o, Danglars mal'proksim'iĝ'is.
- Nu! Mi'a kar'a Dantès, ĉu vi est'as liber'a? demand'is la posed'ant'o.
- Jes, sinjor'o.
- Vi'a afer'o est'is ne long'a.
- Ne, mi don'is al la dogan'ist'o'j la list'o'n de ni'a'j var'o'j, kaj rilat'e la depon'ej'o'n, oni send'is kun la mar'bord'a pilot'o vir'o'n, al kiu mi konfid'is ni'a'j'n dokument'o'j'n.
- Do vi hav'as neni'o'n por plu far'i ĉi tie?
Dantès direkt'is rapid'a'n rigard'o'n ĉirkaŭ si.
- Ne, ĉio est'as en ord'o, li dir'is.
- Vi do pov'as ven'i manĝ'i ĉi-vesper'e kun ni?
- Sen'kulp'ig'u mi'n, sinjor'o Morrel, sen'kulp'ig'u mi'n, mi pet'as vi'n, sed mi ŝuld'as mi'a'n unu'a'n vizit'o'n al mi'a patr'o. Mi tamen est'as tre dank'em'a al vi pro la honor'o, kiu'n vi okaz'ig'as al mi.
- Prav'e, Dantès, prav'e. Mi sci'as, ke vi est'as bon'a fil'o.
- Kaj, demand'is Dantès kun kelk'a hezit'o, ĉu li bon'e fart'as, vi'a'kon'e, mi'a patr'o?
- Sed mi kred'as, ke jes, mi'a kar'a Edmond, kvankam mi ne vid'is li'n.
- Jes, li rest'as en'e de si'a ĉambr'et'o.
- Tio almenaŭ pruv'as, ke neni'o mank'is al li dum vi'a for'est'o.
Dantès du'on'rid'is.
- Mi'a patr'o est'as fier'a, sinjor'o, kaj eĉ se mank'us al li ĉio, mi tre dub'as, ĉu li pet'us i'o'n ajn de kiu ajn en la mond'o, krom de Di'o.
- Bon'e! Post tiu unu'a vizit'o ni kalkul'as je vi.
- De'nov'e sen'kulp'ig'u mi'n, sinjor'o Morrel, sed post tiu unu'a vizit'o, est'as du'a, kiu ne mal'pli grav'as en mi'a kor'o.
- Ha! Vi prav'as, Dantès, mi forges'is, ke est'as en la vilaĝ'o de la Katalun'o'j 19 iu, kiu ver'ŝajn'e atend'as vi'n kun ne mal'pli da sen'pacienc'o ol vi'a patr'o: tem'as pri la bel'a Mercédès 20.
Dantès du'on'rid'is.
- Ha! Ha! dir'is la ŝip'ekip'ist'o, ne plu mir'ig'as mi'n la fakt'o, ke ŝi tri'foj'e ven'is al mi por pet'i inform'o'j'n pri la Faraon'o. Nu! Edmond, oni ne dev'as plend'i vi'n, kaj vi hav'as kun ŝi bel'a'n am'at'in'o'n!
- Ŝi ne est'as mi'a am'at'in'o, sinjor'o, serioz'e dir'is la jun'a mar'ist'o, ŝi est'as mi'a fianĉ'in'o.
- Foj'e est'as la sam'a afer'o, dir'is la posed'ant'o rid'ant'e.
- Ne por ni, sinjor'o, respond'is Dantès.
- Nu, nu, mi'a kar'a Edmond, daŭr'ig'is la ŝip'ekip'ist'o, mi ne mal'fru'ig'u vi'n, vi sufiĉ'e bon'e zorg'is pri mi'a'j afer'o'j, por ke mi don'u al vi tut'a'n liber'a'n temp'o'n por zorg'i pri la vi'a'j. Ĉu vi bezon'as mon'o'n?
- Ne, sinjor'o, mi hav'as mi'a'n tut'a'n salajr'o'n de la vojaĝ'o, tio est'as tri monat'o'j'n de pag'o.
- Vi est'as serioz'a knab'o, Edmond.
- Al'don'u, ke mi hav'as mal'riĉ'a'n patr'o'n, sinjor'o Morrel.
- Jes, jes, mi sci'as, ke vi est'as bon'a fil'o. Ir'u do por vid'i vi'a'n patr'o'n, ankaŭ mi hav'as fil'o'n, kaj mi tre koler'us kontraŭ tiu, kiu, post tri'monat'a vojaĝ'o, re'ten'us li'n for de mi.
- Tiam, vi permes'as? dir'is la jun'ul'o salut'ant'e li'n.
- Jes, se vi hav'as neni'o'n pli'a'n por dir'i al mi.
- Ne.
- Ĉu la mort'ant'a kapitan'o Leclère ne konfid'is al vi leter'o'n por mi?
- Li tut'e ne kapabl'us skrib'i, sinjor'o, sed tio re'memor'ig'as al mi, ke mi bezon'os pet'i de vi kelk'tag'a'n for'permes'o'n.
- Por edz'in'iĝ'i?
- Unu'e, post'e por vetur'i al Parizo.
- Bon'e, bon'e! Vi pren'os la temp'o'n, kiu'n vi bezon'os, Dantès; por mal'karg'i la ŝip'o'n vi bezon'os almenaŭ ses semajn'o'j'n kaj ni ne re'ir'os sur la mar'o'n antaŭ tri ... Sed, post tri monat'o'j, vi dev'os est'i ĉi tie.
La Faraon'o, daŭr'ig'is la ŝip'ekip'ist'o, frap'ant'e sur la ŝultr'o'n de la jun'a mar'ist'o, ne pov'us ek'vetur'i sen si'a kapitan'o.
- Sen si'a kapitan'o? ek'kri'is Dantès kun okul'o'j bril'ant'a'j pro ĝoj'o, atent'u pri tio, kio'n vi nun dir'as, sinjor'o, ĉar vi ĵus respond'is al la plej sekret'a'j esper'o'j de mi'a kor'o. Ĉu vi'a intenc'o est'us nom'um'i mi'n kapitan'o de la Faraon'o?
- Se mi est'us sol'a, mi etend'us al vi la man'o'n, mi'a kar'a Dantès, kaj mi dir'us al vi: la afer'o est'as konklud'it'a, sed mi hav'as asoci'it'o'n kaj vi kon'as la ital'a'n proverb'o'n: «Che a compagno a padrone 21». Sed almenaŭ la du'on'o de la task'o est'as far'it'a, ĉar el du voĉ'o'j vi jam hav'as unu. Fid'u mi'n por hav'ig'i al vi la du'a'n, kaj mi far'os mi'a'n plej'ebl'o'n.
- Ho! Sinjor'o Morrel, ek'kri'is la jun'a mar'ist'o prem'ant'e kun larm'o'j en la okul'o'j la man'o'j'n de la ŝip'ekip'ist'o, sinjor'o Morrel, mi dank'as vi'n je la nom'o de mi'a patr'o kaj de Mercédès.
- Est'as bon'e, est'as bon'e, Edmond, est'as iu Di'o en la ĉiel'o por la bon'a'j hom'o'j, je diabl'o! Ir'u re'vid'i vi'a'n patr'o'n, ir'u re'vid'i Mercédès-on kaj re'ven'u al mi post'e.
- Sed ĉu vi ne vol'as, ke mi konduk'u vi'n ĝis la ter'o?
- Ne, dank'o'n, mi rest'as ĉi tie por fin'zorg'i pri la kont'o'j kun Danglars. Ĉu vi est'is kontent'a pri li dum la vojaĝ'o?
- Tio de'pend'as de la signif'o, kiu'n vi atribu'as al tiu demand'o, sinjor'o. Se tem'as pri bon'a kamarad'o, ne, ĉar mi kred'as, ke li ne am'as mi'n ek'de tiu tag'o, kiam mi est'is sufiĉ'e stult'a, sekv'e de kverel'et'o, kiu'n ni hav'is kun'e, por propon'i al li halt'i dum dek minut'o'j sur la insul'o Mont'e-Krist'o 22, por el'batal'i tiu'n kverel'o'n; propon'o, kiu'n mi erar'e far'is al li, kaj kiu'n li, tut'e prav'e rifuz'is. Se pri la kont'ist'o vi star'ig'as tiu'n demand'o'n, mi kred'as, ke est'as neni'o por dir'i, kaj ke vi est'os kontent'a pri la manier'o, laŭ kiu est'as plen'um'it'a li'a labor'o.
- Sed, demand'is la ŝip'ekip'ist'o, vid'u, Dantès, se vi est'us la kapitan'o de la Faraon'o, ĉu vi konserv'us Danglars-on kun plezur'o?
- Kapitan'o aŭ sub'kapitan'o, sinjor'o Morrel, respond'is Dantès, mi ĉiam hav'os la plej grand'a'n respekt'o'n al tiu'j, kiu'j ĝu'os la fid'o'n de mi'a'j ŝip'ekip'ist'o'j.
- Nu, nu, Dantès, mi vid'as, ke vi est'as en ĉio bon'a knab'o. Mi ne plu re'ten'u vi'n: ir'u, ĉar mi vid'as, ke vi sen'pacienc'iĝ'as.
- Do ĉu mi est'as liber'a? demand'is Dantès.
- Ir'u, mi dir'as al vi.
- Ĉu vi permes'as al mi uz'i vi'a'n bark'o'n?
- Pren'u.
- Ĝis re'vid'o, sinjor'o Morrel, kaj mil'foj'e dank'o'n.
La jun'a mar'ist'o salt'is en la kanot'o'n, ir'is por sid'iĝ'i en la poŭp'o, kaj ek'ordon'is al'bord'iĝ'i ĉe la strat'o Canebière 23. Du mar'ist'o'j tuj klin'iĝ'is super la rem'il'o'j, kaj la kanot'o glit'is tiel rapid'e kiel ebl'as tio'n far'i mez'e de mil'o'j da bark'o'j, kiu'j ŝtop'as la ŝajn'e mal'larĝ'a'n voj'o'n, kiu konduk'as, inter du vic'o'j da boat'o'j, de la en'ir'ej'o de la haven'o ĝis la kaj'o de Orléans 24.
La ŝip'ekip'ist'o rid'et'ant'e sekv'is li'n per la okul'o'j ĝis la bord'o, vid'is li'n salt'i sur la slab'o'j'n de la kaj'o, kaj tuj perd'iĝ'i mez'e de bunt'a popol'amas'o, kiu de la kvin'a hor'o maten'e ĝis la naŭ'a vesper'e, ŝtop'as tiu'n fam'a'n strat'o'n Canebière, pri kiu la modern'a'j Phocée-an'o'j tiom fier'as, ke ili plej serioz'e dir'as, kaj kun tiu akĉent'o, kiu don'as tiom da fort'o al tio, kio'n ili dir'as: Se Parizo hav'us Canebière-on, Parizo est'us mal'grand'a Marsejlo.
Turn'ant'e si'n, la ŝip'ekip'ist'o vid'is mal'antaŭ si Danglars-on, kiu, laŭ'ŝajn'e, atend'is ordon'o'j'n, sed kiu en real'ec'o sekv'is, sam'e kiel li, la jun'a'n mar'ist'o'n, per la okul'o'j.
Tamen est'is grav'a diferenc'o en la esprim'o de tiu du'obl'a rigard'o, kiu post'sekv'is la sam'a'n vir'o'n.
Mercédès
1 La original'a tekst'o montr'as la dat'o'n “la 24-an”. Kelk'a'j el'don'o'j konserv'is ĝi'n, sed Dum'as jen'e korekt'is ĝi'n post'e en Le Journal des Débats (de la 31-a de aŭgust'o 1844): «Pres'erar'et'o prezent'is la en'ir'o'n de la ŝip'o Faraon'o en Marsejlon la 24-an de februar'o, anstataŭ 28-an».
2 Notre-Dam'e-de-la-Gard'e - [notre-dam-de-la-gard] laŭ'vort'e: Ni'a Dam'o de la Gard'o – nom'o de fam'e kon'at'a preĝ'ej'o en Marsejlo, star'ant'a sur mont'et'o alt'a je 162 metr'o'j. Ĝi en'hav'as 8.234 kilo'gram'o'j'n pez'a'n sonor'il'o'n. Ĝi est'is konstru'it'a en 1864 de Espérandieu. Kiam oni al'ven'as sur'mar'e al Marsejlo, ĝi est'as la unu'a konstru'aĵ'o, kiu'n oni de for'e vid'as.
3 Morgiou - [morĵju]; Rio'u - [rju] aŭ [riju].
4 Saint-Je'a'n – [sĩĵa] (sankt'a Johano): unu el la du fortik'aĵ'o'j, kiu'j defend'as la en'ir'ej'o'n de la (Mal'nov'a) Haven'o de Marsejlo. Konstru'it'a en 1664 ĉirkaŭ la mal'nov'a tur'o Saint-Je'a'n (star'ig'it'a de la reĝ'o René d’Anjou, graf'o de Provenc'o). Post la kre'ad'o de nov'a kaj modern'a haven'o en La Joliette [laĵoljet], la unu'a haven'o, centr'e de la urb'o, nom'iĝ'as nun: la Mal'nov'a haven'o (Le Vieux port).
5 Phocée - [fos'e], laŭ la franc'a ortografi'o: unu'a grek'a nom'o de la urb'o, kiu post'e far'iĝ'is Marsejlo.
6 Calasareigne – [kalazarenj], Jar'os aŭ Jarre – [ĵar'os / ĵar], Pomègue – [pom'eg]: ĉiu'j est'as mal'grand'a'j insul'o'j ĉe la en'ir'ej'o de la haven'o de Marsejlo.
7 La Rezerv'ej'o est'as mal'grand'a golf'o antaŭ la en'ir'ej'o, apud la fortik'aĵ'o Saint-Je'a'n, kie la en'ir'ant'a'j ŝip'o'j pov'is halt'i.
8 Dantès - [dãtes], la ĉef'a rol'ant'o de la libr'o. Laŭ la antaŭ'nom'o Edmond [edmõ].
9 Morrel - [morel].
10 Nom'o de apud'mediterane'a haven'o en Italio, en la provinc'o Latium mal'proksim'e al Romo.
11 Leclère - [lekler].
12 En la ital'a: isola del Giglio (insul'o de la Lili'o). Unu el la mal'grand'a'j insul'o'j de la toskan'a insul'ar'o, sud'e de Elb'o.
13 Danglars - prononc'u [dãglar].
14 En la ital'a: isola d’Elb'a; en la franc'a: île d’Elb'e, do: insul'o Elb'o en Esperant'o (Piv2).
15 Bertrand - [bertrã], Henri-Gatien, graf'o Bertrand (1773–1844). Divizi'a general'o, kun'ul'o de Bonapart'o ek'de la ekspedici'o en Egipti'o'n. Post Duroc, Bertrand far'iĝ'is grand'a marŝal'o de la palac'o. Li akompan'is Napoleonon ĝis la insul'o Elb'o, kie li lud'is la rol'o'n de ĉef'ministr'o.
16 Valenc'o - Valenc'e [valãs] en la franc'a: urb'o en sud'a Franci'o, apud la river'o Rodan'o.
17 Polic'ar - [polikar].
18 Laŭ la mal'nov'a ortografi'o de la original'o: Port'o-Ferrajo, laŭ la nun'a: Port'o-Ferraio. Ĉef'urb'o de la insul'o Elb'o.
19 “La Katalun'o'j” est'as la nom'o de vilaĝ'et'o apud Marsejlo, kiu'n fond'is mar'ist'o'j el Kataluni'o. Ĝi daŭr'e konserv'iĝ'as en la nom'o de unu el la kvartal'o'j de la nun'a urb'eg'o.
20 Mercédès - [mersedes].
21 Ebl'e tiu esprim'o font'as el iu ital'a dialekt'o, ĉar dev'us est'i laŭ la toskan'a ortografi'o: chi ha compagno ha padrone - kiu hav'as asoci'it'o'n hav'as mastr'o'n.
22 Unu'a aper'o de tiu insul'o en la libr'o.
23 Canebière - [kanebjer]: ĉef'a strat'o de Marsejlo. Ĝi komenc'iĝ'as ĉe la haven'o kaj ir'as orient'e'n ĝis la Ale'o'j de Meilhan.
24 Orléans - [orleã].
2
Ni las'u Danglars-on barakt'ant'a'n kun la hat'a geni'o prov'ant'a suflor'i kontraŭ li'a kamarad'o kelk'a'n mal'bon'a'n supoz'o'n en la orel'o'n de la ŝip'posed'ant'o, kaj ni sekv'u Dantès-on, kiu, laŭ'ir'int'e la strat'o'n Canebière en ties tut'a long'o, el'ir'as en la strat'o Noailles 1, en'ir'as en mal'grand'a'n dom'et'o'n star'ant'a'n sur la mal'dekstr'a flank'o de la ale'o'j Meilhan 2, vigl'e supr'e'n'ir'as la kvar etaĝ'o'j'n de mal'hel'a ŝtup'ar'o kaj, ten'ant'e si'n ĉe la apog'rel'o per unu man'o, sub'prem'ant'e per la ali'a la bat'o'j'n de la kor'o, halt'as antaŭ du'on'e mal'ferm'it'a pord'o, kiu ebl'ig'as vid'i ĝis la fund'o de mal'grand'a ĉambr'o.
Tiu ĉambr'o est'is tiu, en kiu loĝ'as la patr'o de Dantès.
La nov'aĵ'o pri la al'ven'o de la Faraon'o ankoraŭ ne ating'is la old'ul'o'n, kiu grimp'int'e sur seĝ'o'n, per trem'ant'a man'o, zorg'is pri la spalir'ad'o de kelk'a'j tropeol'o'j, miks'it'a'j kun klematid'o'j, kiu'j supr'e'n'ir'as grimp'ant'e laŭ'long'e de la lat'ret'o de li'a fenestr'o.
Subit'e li sent'is, ke oni pren'as li'n ĉirkaŭ'tali'e, kaj bon'e kon'at'a voĉ'o ek'dir'is mal'antaŭ li:
- Patr'o, mi'a bon'a patr'o!
La old'ul'o ek'kri'is kaj turn'is si'n; post'e vid'ant'e si'a'n fil'o'n, li las'is si'n fal'i en li'a'j'n brak'o'j'n, tut'e trem'ant'a kaj pal'a.
- Kio do okaz'as al ci, patr'o, ek'kri'is la jun'a vir'o mal'trankvil'a, ĉu ci est'us mal'san'a?
- Ne, ne, mi'a kar'a Edmond, mi'a fil'o, mi'a infan'o! Ne, sed mi ne atend'is ci'n, kaj la ĝoj'o, la emoci'o re'vid'i ci'n tiel, ne'atend'it'e ... Ha! Di'o mi'a, ŝajn'as al mi, ke mi est'as tuj mort'ont'a!
- Nu! Re'trankvil'iĝ'u, patr'o! Est'as mi, ver'e est'as mi! Oni ĉiam asert'as, ke ĝoj'o ne okaz'ig'as mal'bon'o'n, kaj jen kial mi en'ir'is ĉi tie'n sen antaŭ'a avert'o. Nu, rid'et'u al mi anstataŭ ol rigard'i mi'n kiel ci rigard'as, per delir'a'j okul'o'j. Mi re'ven'as kaj ni est'os feliĉ'a'j.
- Ha! Des pli bon'e, knab'o! re'ek'parol'is la old'ul'o, sed kia'manier'e ni est'os feliĉ'a'j? Ĉu ci do ne plu las'os mi'n? Nu, rakont'u al mi ci'a'n feliĉ'o'n!
- La Sinjor'o pardon'u mi'n, dir'is la jun'a vir'o, ĝoj'i pro feliĉ'o font'ant'a el la funebr'o de iu famili'o! Sed Di'o sci'as, ke mi ne dezir'us tiu'n feliĉ'o'n; ĝi okaz'as, kaj mi ne hav'as fort'o'n por aflikt'iĝ'i pro tio: la bon'a kapitan'o Leclère mort'is, mi'a patr'o, kaj est'as probabl'e, ke pro la protekt'o de S-ro Morrel mi ricev'os li'a'n posten'o'n. Ĉu vi kompren'as, patr'o? Du'dek'jar'a kapitan'o! Kun cent or'a'j mon'er'o'j kiel salajr'o, kaj part'o el la profit'o'j! ĉu tio ne est'as pli ol pov'is esper'i kompat'ind'a mar'ist'o kiel mi?
- Jes, mi'a fil'o, jes, efektiv'e, dir'is la old'ul'o, tio est'as feliĉ'ig'a.
- Pro tio, mi vol'as, ke el la unu'a mon'o, kiu'n mi ricev'os, vi hav'u dom'et'o'n kun ĝarden'o por plant'i vi'a'j'n klematid'o'j'n, vi'a'j'n tropeol'o'j'n kaj vi'a'j'n kaprifoli'o'j'n ... Sed kio do okaz'as al ci, patr'o, oni kred'us, ke ci mal'bon'e ek'fart'as?
- Pacienc'o'n, pacienc'o'n! Tio est'os neni'o.
Kaj pro mank'o de fort'o, la old'ul'o klin'iĝ'is mal'antaŭ'e'n.
- Nu, nu! dir'is la jun'ul'o, glas'o'n da vin'o, mi'a patr'o, tio re'vigl'ig'os vi'n; kie'n vi met'as vi'a'n vin'o'n?
- Ne, dank'o'n, ne serĉ'u, mi ne bezon'as ĝi'n, dir'is la old'ul'o prov'ant'a re'ten'i si'a'n fil'o'n.
- Jes ja, jes ja, patr'o, indik'u al mi la lok'o'n.
Kaj li mal'ferm'is du aŭ tri ŝrank'o'j'n.
- Ne neces'as ... dir'is la old'ul'o, ne plu est'as vin'o.
- Kiel, ne plu est'as vin'o! dir'is si'a'vic'e pal'iĝ'ant'e Dantès, kaj li altern'e rigard'is la kav'a'j'n kaj pal'a'j'n vang'o'j'n de la old'ul'o kaj la mal'plen'a'j'n ŝrank'o'j'n, kiel, ne plu est'as vin'o! ĉu hazard'e mon'o mank'is al vi, mi'a patr'o?
- Neni'o mank'is al mi, ĉar ci est'as ĉi tie, dir'is la old'ul'o.
- Tamen, balbut'is Dantès for'viŝ'ant'e la ŝvit'o'n, kiu flu'is sur li'a frunt'o, tamen mi las'is al vi du'cent frank'o'j'n, antaŭ tri monat'o'j, kiam mi for'vetur'is.
- Jes, jes, Edmond, ci prav'as; sed for'ir'ant'e ci forges'is ŝuld'et'o'n al la najbar'o Caderousse 3: li re'memor'ig'is mi'n pri ĝi, dir'ant'e al mi, ke se mi ne pag'os anstataŭ ci, li ir'os ricev'i si'a'n re'pag'o'n de S-ro Morrel. Tiam, ci kompren'as, tim'ant'e, ke tio noc'os al ci ...
- Jes, kaj? ...
- Nu! Ja mi pag'is.
- Sed, ek'kri'is Dantès, mi ŝuld'is cent kvar'dek frank'o'j'n al Caderousse.
- Jes, balbut'is la old'ul'o.
- Kaj vi don'is ili'n el la du'cent frank'o'j, kiu'j'n mi las'is al vi?
La old'ul'o kap'e jes'is.
- Tio signif'as, ke vi viv'is dum tri monat'o'j el ses'dek frank'o'j! murmur'is la jun'a vir'o.
- Ci sci'as kiom mal'mult'e mi bezon'as, dir'is la old'ul'o.
- Ho! Di'o mi'a, Di'o mi'a, pardon'u mi'n! ek'kri'is Edmond, ĵet'ant'e si'n sur'genu'e'n antaŭ la bon'ul'o.
- Kio'n do ci far'as?
- Ho! Vi ŝir'is mi'a'n kor'o'n.
- Ne grav'as! Jen ci est'as ĉi tie, dir'is la old'ul'o rid'et'ant'e, nun ĉio est'as forges'it'a, ĉar ĉio est'as en ord'o.
- Jes, jen mi, dir'is la jun'ul'o, jen mi kun bel'a est'ont'ec'o kaj iom da mon'o. Pren'u, patr'o, li dir'is, pren'u, pren'u kaj tuj mend'u i'o'n.
Kaj li el'verŝ'is sur la tabl'o'n si'a'j'n poŝ'o'j'n, kiu'j en'ten'is dek'du'o'n da or'a'j mon'er'o'j, kvin aŭ ses kvin'frank'a'j'n eskud'o'j'n kaj i'a'j'n mon'er'et'o'j'n.
La vizaĝ'o de la old'ul'o ek'radi'is.
- Al kiu aparten'as tio? li dir'is.
- Sed, al mi! ... Al ci! ... Al ni! ... Pren'u, aĉet'u manĝ'aĵ'o'j'n, est'u feliĉ'a, morgaŭ est'os ali'a'j.
- Ne rapid'u, ne rapid'u, dir'is la old'ul'o rid'et'ant'e, kun ci'a permes'o, mi ŝpar'em'e uz'os ci'a'n mon'uj'o'n: oni kred'us, se oni vid'us mi'n sam'temp'e aĉet'i tro da aĵ'o'j, ke mi dev'is atend'i ci'a'n re'ven'o'n por aĉet'i ili'n.
- Ag'u kiel ci vol'os; sed antaŭ ĉio varb'u serv'ist'in'o'n, patr'o; mi ne plu vol'as, ke ci rest'u sol'a. Mi hav'as kontraband'a'n kaf'o'n kaj bon'eg'a'n tabak'o'n en mal'grand'a kofr'o en la hold'o, ci hav'os ĝi'n tuj morgaŭ. Sed ĉit! Ven'as iu.
- Est'as Caderousse, kiu probabl'e ek'sci'is pri ci'a feliĉ'a al'ven'o, kaj kiu ver'ŝajn'e ven'as por gratul'i ci'n okaz'e de ci'a feliĉ'a al'ven'o.
- Bon'e, ankoraŭ lip'o'j, kiu'j dir'as i'o'n dum la kor'o opini'as ali'manier'e! murmur'is Edmond, sed ne grav'as, li est'as najbar'o, kiu antaŭ'e komplez'is al ni, li est'u bon'ven'a.
Efektiv'e, en la moment'o, kiam Edmond du'on'voĉ'e fin'dir'is si'a'n fraz'o'n, oni vid'is aper'i en la kadr'o de la en'ir'a pord'o la nigr'a'n kaj barb'o'hav'a'n kap'o'n de Caderousse. Li est'is vir'o de du'dek kvin aŭ du'dek ses jar'o'j; li ten'is en'man'e pec'o'n da drap'o, el kiu, estiel tajlor'o, li pret'is far'i re'fald'aĵ'o'n de vest'aĵ'o.
- He! Jen ci de'nov'e est'as hejm'e, Edmond? li dir'is per tre mark'it'a marsejla akĉent'o kaj kun larĝ'a rid'o, kiu mal'kovr'is li'a'j'n kiel ebur'o blank'a'j'n dent'o'j'n.
- Kiel vi vid'as, najbar'o Caderousse, kaj pret'a komplez'i vi'n por io ajn, respond'is Dantès mal'bon'e kaŝ'ant'e si'a'n mal'varm'ec'o'n sub tiu help'o'propon'o.
- Dank'o'n, dank'o'n; feliĉ'e mi neni'o'n bezon'as kaj okaz'as eĉ, ke kelk'foj'e la ali'a'j bezon'as mi'n. Dantès far'is mov'o'n. Mi ne dir'as tio'n por ci, knab'o: mi prunt'e'don'is al ci mon'o'n, ci re'don'is ĝi'n al mi; tio okaz'as inter bon'a'j najbar'o'j, ni est'as kvit'a'j.
- Oni neniam est'as kvit'a al tiu'j, kiu'j komplez'is al ni, dir'is Dantès, ĉar kiam oni ne plu ŝuld'as mon'o'n, oni ŝuld'as dank'em'o'n al ili.
- Kial parol'i pri tio! Kio okaz'is est'as pas'int'a. Ni parol'u pri ci'a feliĉ'a re'ven'o, knab'o. Mi do ir'is tiel al la haven'o por aĉet'i kaj komplet'ig'i kaŝtan'kolor'a'n drap'o'n, kiam mi renkont'is la amik'o'n Danglars.
- Ci, en Marsejlo?
- Jes ja! Fin'fin'e, li respond'is al mi.
- Mi kred'is ci'n en Smirno.
- Mi pov'us est'i tie, ĉar mi re'ven'as el tiu urb'o.
- Kaj Edmond, kie li est'as, la knab'o?
- Sed ĉe si'a patr'o, sen'dub'e, respond'is Danglars, tial mi ven'is, daŭr'ig'is Caderousse, por hav'i la plezur'o'n prem'i la man'o'n de amik'o!
- Tiu bon'ul'o Caderousse, dir'is la old'ul'o, li tiom am'as ni'n!
- Cert'e mi am'as vi'n kaj mi pli'e estim'as vi'n, ĉar la honest'ul'o'j est'as mal'oft'a'j! Sed ŝajn'as, ke ci riĉ'iĝ'as, knab'o? daŭr'ig'is la tajlor'o direkt'ant'e oblikv'a'n rigard'o'n al la man'plen'o da or'o kaj arĝent'o, kiu'n Dantès met'is sur la tabl'o'n.
La jun'a vir'o rimark'is la avid'a'n rigard'o'n, kiu lum'ig'is la nigr'a'j'n okul'o'j'n de la najbar'o.
- Nu, Di'o mi'a! li neglekt'e dir'is, tiu mon'o ne est'as mi'a; mi aper'ig'is al mi'a patr'o la tim'o'n, ke al li mank'is io dum mi'a for'est'o kaj por trankvil'ig'i mi'n, li el'verŝ'is si'a'n mon'uj'o'n sur la tabl'o'n. Nu, patr'o, daŭr'ig'is Dantès, re'met'u tiu'n mon'o'n en vi'a'n ŝpar'kaset'o'n; krom se ni'a najbar'o Caderousse si'a'vic'e bezon'as ĝi'n, en kiu kaz'o ĝi est'as je li'a dispon'o.
- Tut'e ne, knab'o, dir'is Caderousse, mi bezon'as neni'o'n, kaj dank'e al Di'o mi'a meti'o nutr'as mi'n. Konserv'u ci'a'n mon'o'n, konserv'u: oni neniam hav'as tro da ĝi; kio ne mal'help'as, ke mi est'as ci'a ŝuld'ant'o pro ci'a propon'o, kvazaŭ mi profit'us ĝi'n.
- Tio est'is el sincer'a kor'o, dir'is Dantès.
- Mi ne dub'as pri'e. Nu! Ci est'as en plej bon'a'j rilat'o'j kun S-ro Morrel, ci est'as kares'em'ul'o!
- S-ro Morrel ĉiam hav'is mult'e da bon'ec'o por mi, respond'is Dantès.
- Tiu'okaz'e, ci mal'prav'is rifuz'ant'e li'a'n invit'o'n por vesper'manĝ'o.
- Kiel, rifuz'i li'a'n invit'o'n? re'ek'parol'is la old'a Dantès, ĉu li do invit'is ci'n por vesper'manĝ'i?
- Jes, patr'o, dir'is Edmond du'on'rid'ant'e pro la mir'ig'o, kiu'n don'is al li'a patr'o la tro'o da honor'o, ricev'it'a de la fil'o.
- Kaj kial do ci rifuz'is, fil'o? demand'is la old'ul'o.
- Por pli fru'e re'ven'i al vi, mi'a patr'o, respond'is la jun'a vir'o, mi mal'pacienc'is re'vid'i vi'n.
- Tio ver'ŝajn'e ĉagren'is li'n, tiu'n bon'ul'o'n S-ro'n Morrel, dir'is Caderousse, kaj kiam oni cel'as est'i kapitan'o, est'as mal'bon'e kontraŭ'i si'a'n ŝip'ekip'ist'o'n.
- Mi klar'ig'is al li la kaŭz'o'n de mi'a rifuz'o, dir'is Dantès, kaj li kompren'is ĝi'n, mi esper'as.
- Ha! Por est'i kapitan'o, neces'as iom'et'e flat'i si'a'j'n mastr'o'j'n.
- Mi esper'as far'iĝ'i kapitan'o sen tio, respond'is Dantès.
- Des pli bon'e, des pli bon'e! Tio plezur'ig'os ĉiu'j'n vi'a'j'n mal'nov'a'j'n amik'o'j'n, kaj mi kon'as iu'n mal'antaŭ la citadel'o Saint-Nicolas 4, kiu ne est'os mal'feliĉ'a pro tio.
- Ĉu Mercédès? dir'is la old'ul'o.
- Jes, mi'a patr'o, dir'is Dantès, kaj kun vi'a permes'o, ĉar mi nun vid'is vi'n, ĉar mi sci'as, ke vi bon'e fart'as, kaj ke vi hav'as ĉio'n, kio'n vi bezon'as, mi pet'os vi'a'n permes'o'n por far'i vizit'o'n en la vilaĝ'o de la Katalun'o'j.
- Ir'u, mi'a infan'o, ir'u, dir'is la old'a Dantès kaj Di'o ben'u ci'n en ci'a edz'in'o sam'e kiel li ben'is mi'n en mi'a fil'o!
- Li'a edz'in'o! dir'is Caderousse, kiel rapid'e vi ir'as, pa'ĉj'o Dantès! ŝi tio ankoraŭ ne est'as, ŝajn'as al mi.
- Ne, sed laŭ ĉiu probabl'o, respond'is Edmond, ŝi baldaŭ far'iĝ'os tio.
- Ne grav'as, ne grav'as, dir'is Caderousse, ci prav'e ag'is rapid'ant'e.
- Kial tio?
- Ĉar Mercédès est'as bel'a knab'in'o kaj al la bel'a'j knab'in'o'j ne mank'as am'ind'um'ant'o'j; precip'e tiu, ili dek'du'op'e sekv'as ŝi'n.
- Ĉu ver'e? dir'is Edmond kun rid'et'o, sub kiu aper'is iom'a nuanc'o de mal'trankvil'iĝ'o.
- Ho! Jes, dir'is Caderousse, kaj eĉ bel'a'j parti'o'j; sed ci kompren'as, ci est'os kapitan'o, oni atent'os ne rifuz'i ci'n!
- Tio signif'as, dir'is Dantès kun rid'o, kiu mal'bon'e kaŝ'is li'a'n mal'trankvil'o'n, ke se mi ne est'us kapitan'o ...
- He! He! dir'is Caderousse.
- Nu, nu, dir'is la jun'ul'o, mi hav'as pli bon'a'n opini'o'n ol vi pri la vir'in'o'j ĝeneral'e kaj pri Mercédès apart'e kaj mi est'as konvink'it'a, ke ĉu mi far'iĝ'os kapitan'o aŭ ne, ŝi rest'os fidel'a al mi.
- Des pli bon'e, des pli bon'e! dir'is Caderousse, kiam oni est'as edz'iĝ'ont'a ĉiam est'as bon'a afer'o fid'i; sed ne grav'as, kred'u mi'n, knab'o, ne perd'u temp'o'n kaj ir'u por anonc'i al ŝi ci'a'n al'ven'o'n kaj konfid'i al ŝi ci'a'j'n esper'o'j'n.
- Mi tuj ir'as, dir'is Edmond.
Li kis'is si'a'n patr'o'n, sign'e adiaŭ'is Caderousse-on kaj el'ir'is.
Caderousse rest'is ankoraŭ dum moment'o; post'e, adiaŭ'ant'e la old'a'n Dantès-on, li si'a'vic'e mal'supr'is kaj ir'is por re'trov'i Danglars-on, kiu atend'is li'n ĉe la angul'o de la strat'o Senac 5.
- Nu! dir'is Danglars, ĉu ci vid'is li'n?
- Mi ĵus for'las'as li'n, dir'is Caderousse.
- Kaj ĉu li parol'is al ci pri si'a esper'o far'iĝ'i kapitan'o?
- Li parol'as pri'e kvazaŭ li jam est'us tio.
- Pacienc'o'n, dir'is Danglars, li iom tro rapid'as, ŝajn'as al mi.
- Jes ja! ŝajn'as, ke tio'n promes'is al li S-ro Morrel.
- Tial li est'as tre ĝoj'a?
- Tio signif'as, ke pro tio li est'as insolent'a; li jam propon'is al mi si'a'n komplez'o'n kvazaŭ li est'us grand'ul'o; li propon'is al mi prunt'e'don'i mon'o'n, kvazaŭ li est'us bank'ist'o.
- Kaj vi rifuz'is?
- Efektiv'e; kvankam mi pov'us akcept'i, ĉar est'as mi, kiu met'is en li'a'n man'o'n la unu'a'j'n blank'a'j'n mon'er'o'j'n, kiu'j'n li tuŝ'is. Sed nun S-ro Dantès ne plu bezon'os iu'n, li far'iĝ'os kapitan'o.
- Bah! dir'is Danglars, li ankoraŭ ne est'as tio.
- Ver'ver'e est'us bon'e, ke li ne far'iĝ'us, dir'is Caderousse, ĉar se li kapitan'iĝ'os ne plu ebl'os al'parol'i li'n.
- Se ni vol'as tio'n, dir'is Danglars, li rest'os tio, kio li est'as kaj eĉ ebl'as, ke li far'iĝ'os mal'pli ol tio, kio li nun est'as.
- Kio'n ci dir'as?
- Neni'o'n, mi parol'as al mi mem. Kaj ĉu li daŭr'e est'as en'am'iĝ'int'a en la bel'a'n Kataluninon?
- Frenez'e en'am'iĝ'int'a. Li tie'n ir'is, sed aŭ mi mult'e erar'as, aŭ okaz'os mal'agrabl'aĵ'o tie.
- Klar'ig'u ci'a'n pens'o'n.
- Je kio tio util'as?
- Tio est'as pli grav'a ol ci imag'as. Ci ne am'as Dantès-on, ĉu ne?
- Mi ne am'as la arogant'ul'o'j'n.
- Nu, tiam dir'u al mi, kio'n ci sci'as pri la Katalunino.
- Mi sci'as neni'o'n tre konkret'a'n, sed mi vid'is i'o'n, kio kred'ig'as al mi, kiel mi jam dir'is al ci, ke la est'ont'a kapitan'o spert'os mal'agrabl'aĵ'o'j'n proksim'e de la pad'o al la Mal'nov'a'j Sanitar'ej'o'j 6 .
- Kio'n ci vid'is? Nu, dir'u.
- Nu, mi vid'is, ke ĉiu'foj'e kiam Mercédès ven'as en la urb'o'n, ŝi tie'n ven'as en la akompan'o de alt'kresk'a knab'o Katalun'o kun nigr'a'j okul'o'j, ruĝ'a haŭt'o, tre nigr'a har'ar'o, tre ard'a, kaj ke ŝi nom'as li'n mi'a kuz'o.
- Ĉu ver'e! Kaj ĉu ci opini'as, ke tiu kuz'o am'ind'um'as ŝi'n?
- Mi supoz'as tio'n: kio'n diabl'e pov'as far'i grand'a du'dek unu'jar'a knab'o kun bel'a dek'sep-jar'a knab'in'o?
- Kaj ci dir'as, ke Dantès ir'is al la Katalun'o'j?
- Li for'ir'is antaŭ mi.
- Se ni ir'os en la sam'a direkt'o, ni halt'os en la Rezerv'ej'o kaj, dum ni trink'os glas'o'n da vin'o el La Malgue 7, ni atend'os nov'aĵ'o'j'n.
- Kaj kiu don'os al ni nov'aĵ'o'j'n?
- Ni est'os sur la voj'o kaj ni vid'os sur la vizaĝ'o de Dantès, kio okaz'is.
- Ni ir'u, dir'is Caderousse, sed ĉu est'as ci, kiu pag'os?
- Tut'e cert'e, dir'is Danglars.
Kaj ambaŭ rapid'paŝ'e ek'direkt'is si'n al la indik'it'a lok'o. Ating'int'e ĝi'n, ili mend'is botel'o'n kaj du glas'o'j'n.
Pa'ĉj'o Pamphile 8 ĵus vid'is Dantès-on preter'pas'i li'n antaŭ mal'pli ol dek minut'o'j.
Cert'a'j, ke Dantès trov'iĝ'as en la Katalun'o'j, ili sid'iĝ'is sub la nov'a'n foli'ar'o'n de la platan'o'j kaj sikomor'o'j, en kies branĉ'o'j tut'a ĝoj'a ar'o da bird'o'j pri'kant'is unu el la unu'a'j bel'a'j printemp'a'j tag'o'j.
1 Noailles - [no'a'j]: la strat'o Noailles trov'iĝ'as en la daŭr'ig'o de la Canebière.
2 Meilhan - [mejã]: laŭ la el'don'o'j, oni trov'as Meillan aŭ Meilhan (kun la sam'a prononc'o). Ĉe la supr'o de la Canebière.
3 Caderousse - [kaderus]: unu el la ĉef'a'j rol'ul'o'j de la tut'a afer'o.
4 Saint-Nicolas (Sankt'a-Nikolao) - tem'as pri unu el la du fortik'aĵ'o'j star'ant'a'j ĉe la en'ir'ej'o de la (mal'nov'a) haven'o de Marsejlo. Konstru'it'a en 1660 apud la abat'ej'o Saint-Victor kaj sur la voj'o al la vilaĝ'o de la Katalun'o'j, kie loĝ'as Mercédès.
5 Senac - [senak]: strat'et'o ĉe la supr'o de la strat'o Canebière, perpendikular'a al la ale'o'j Meilhan.
6 Mal'nov'a'j Sanitar'ej'o'j: eks'a lazaret'o de la urb'o. De 1663 oni ne plu uz'is ĝi'n.
7 La Malgue - [lamalg]: la fortik'aĵ'o La Malgue (aŭ Lamalgue) star'as apud la urb'o Tulon'o, kies golf'et'o'n ĝi rigard'as.
8 Pamphile - [pãmfil].
3
Je cent paŝ'o'j de la lok'o, kie ambaŭ amik'o'j, kun la rigard'o'j direkt'it'a'j al la horizont'o kaj kun akr'ig'it'a orel'o, ek'trink'is la ŝaŭm'ant'a'n vin'o'n el La Malgue, star'is mal'antaŭ nud'a ter'alt'aĵ'o, rod'it'a de la sun'o kaj de la vent'o Mistral'o, la vilaĝ'o de la Katalun'o'j 1.
Iu'n tag'o'n, mister'o'plen'a koloni'o for'navig'is el Hispanio kaj ven'is sur'bord'iĝ'i sur tiu'n lang'o'n de ter'o, kie ĝi daŭr'e trov'iĝ'as hodiaŭ. Ĝi ven'is oni ne sci'as de kie, kaj parol'is ne'kon'at'a'n lingv'o'n. Unu el la ĉef'o'j, kiu kompren'is la provenc'a'n lingv'o'n, pet'is de la marsejla komun'um'o, ke oni donac'u al ili tiu'n nud'a'n kaj mal'fekund'a'n promontor'o'n, sur kiu'n ili ĵus, kiel antikv'a'j mar'ist'o'j, sur'grund'ig'is si'a'j'n boat'o'j'n. La pet'o est'is akcept'it'a, kaj tri monat'o'j'n post'e, ĉirkaŭ la dek'du aŭ dek'kvin boat'o'j, kiu'j ven'ig'is tiu'j'n mar'a'j'n cigan'o'j'n, mal'grand'a vilaĝ'et'o ek'star'is.
Tiu vilaĝ'o konstru'it'a laŭ strang'a kaj pitoresk'a manier'o, du'on'e maŭr'a, du'on'e hispan'a, est'as tiu, kiu'n oni nun vid'as en'loĝ'at'a'n de la post'e'ul'o'j de tiu'j hom'o'j, kiu'j parol'as la lingv'o'n de si'a'j ge'patr'o'j. De tri aŭ kvar jar'cent'o'j, ili rest'is fidel'a'j al tiu promontor'et'o, sur kiu ili al'flug'is simil'ant'a'j ar'o'n da mar'a'j bird'o'j, neniel miks'ant'e si'n kun la marsejla loĝ'ant'ar'o, edz'iĝ'ant'e inter si kaj konserv'ant'e la mor'o'j'n kaj la kostum'o'n de la patr'uj'o sam'e kiel ili konserv'is ties lingv'o'n.
Neces'as, ke ni'a'j leg'ant'o'j sekv'u ni'n tra la unu'nur'a strat'o de tiu vilaĝ'et'o, kaj en'ir'u kun ni en unu el tiu'j dom'o'j, al kiu'j la sun'o don'is ekster'e tiu'n bel'a'n kolor'o'n de mort'int'a foli'o tip'a'n de la monument'o'j de la lok'o, kaj intern'e tavol'o'n da kalk'a ŝmir'aĵ'o, tiu blank'a kolor'o, kiu est'as la unu'nur'a ornam'o de la hispan'a'j «posadas» 2.
Bel'a fraŭl'in'o kun gagat'e nigr'a har'ar'o, kaj okul'o'j velur'a'j kiel tiu'j de gazel'o, star'is la dors'o'n apog'it'a'n al vand'o kiu ĉif'is inter si'a'j long'a'j antikv'a'form'a'j fingr'o'j sen'kulp'a'n erik'o'n, kies flor'o'j'n ŝi for'ŝir'is, kaj kies rest'aĵ'o'j jam kovr'is la grund'o'n; ceter'e, ŝi'a'j brak'o'j nud'a'j ĝis la kubut'o, ŝi'a'j brun'ig'it'a'j brak'o'j, sed kiu'j aspekt'is modl'it'a'j laŭ la model'o de la Arlez'a Venus'o 3, trem'et'is pro ia febr'a sen'pacienc'iĝ'o, kaj ŝi frap'is la ter'o'n per si'a elast'a kaj ark'ig'it'a pied'o tiel, ke oni du'on'vid'is la pur'a'n, fier'a'n kaj aŭdac'a'n form'o'n de ŝi'a gamb'o en'met'it'a en ŝtrump'o'n el ruĝ'a koton'o kun griz'a'j kaj blu'a'j angul'o'j.
Je tri paŝ'o'j for de ŝi, sid'ant'e sur seĝ'o, kiu'n li balanc'is per intermit'a mov'o, apog'ant'e si'a'n kubut'o'n sur mal'nov'a verm'o'bor'it'a mebl'o, alt'kresk'a knab'o du'dek aŭ du'dek du jar'o'j'n aĝ'a rigard'is ŝi'n kun mien'o, en kiu lukt'is mal'trankvil'ec'o kaj spit'o; li'a'j okul'o'j demand'is, sed la firm'a kaj sen'mov'a rigard'o de la fraŭl'in'o domin'is ŝi'a'n kun'parol'ant'o'n.
- Nu, Mercédès, dir'is la jun'ul'o, jen re'ven'as Pask'o, est'as la moment'o star'ig'i la nupt'o'n, respond'u al mi!
- Mi jam cent'foj'e respond'is al vi, Fernand, kaj vi bezon'as est'i ver'ver'a mal'amik'o de vi mem por daŭr'e star'ig'i tiu'n demand'o'n al mi!
- Nu! Ripet'u tio'n ankoraŭ'foj'e, mi pet'eg'as vi'n, por ke mi pov'u kred'i tio'n. Dir'u al mi cent'a'n foj'o'n, ke vi rifuz'as mi'a'n am'o'n, kiu'n aprob'is vi'a patr'in'o; bon'e kompren'ig'u al mi, ke vi spit'as mi'a'n feliĉ'o'n, ke mi'a viv'o kaj mi'a mort'o signif'as neni'o'n por vi. Ha Di'o mi'a, Di'o mi'a! Mi jam dum dek jar'o'j rev'is far'iĝ'i vi'a edz'o, Mercédès, kaj perd'i tiu'n esper'o'n, kiu est'is la unu'nur'a cel'o de mi'a viv'o!
- Almenaŭ ne est'as mi, kiu iam kuraĝ'ig'is vi'n en tiu esper'o, Fernand, respond'is Mercédès, vi pov'as riproĉ'i al mi neniu'n koket'aĵ'o'n rilat'e vi'n. Mi ĉiam dir'is al vi: Mi am'as vi'n kiel frat'o'n, sed neniam postul'u de mi i'o'n ali'a'n ol frat'ec'a'n amik'ec'o'n, ĉar mi'a kor'o aparten'as al iu ali'a. Ĉu mi ĉiam dir'is tio'n al vi, Fernand?
- Jes, mi bon'e sci'as tio'n, Mercédès, respond'is la jun'ul'o, jes vi don'is al vi rilat'e mi'n la kruel'a'n merit'o'n de sincer'ec'o sed ĉu vi forges'as, ke inter la Katalun'o'j est'as sakr'a leĝ'o ge'edz'iĝ'i inter si!
- Vi erar'as, Fernand, tio ne est'as leĝ'o, est'as kutim'o, jen ĉio; kaj kred'u mi'n, ne re'memor'ig'u tiu'n kutim'o'n vi'a'favor'e. Vi far'iĝ'is konskript'o, Fernand; la liber'ec'o, kiu'n oni las'as al vi est'as nur'a toler'o; je ĉiu moment'o oni pov'as vok'i vi'n sub la arme'a'j'n flag'o'j'n. Kiam vi iĝ'os soldat'o, kio'n vi far'os kun mi, tio est'as kun mal'riĉ'a orf'a knab'in'o, trist'a, sen'mon'a, hav'ant'a kiel unu'nur'a'n hav'aĵ'o'n preskaŭ ruin'ig'it'a'n kaban'o'n, kie pend'as kelk'a'j el'uz'it'a'j ret'o'j, sen'valor'a hered'aĵ'o post'las'it'a de mi'a patr'o al mi'a patr'in'o kaj de mi'a patr'in'o al mi? Jam unu jar'o de kiam ŝi mort'is, pens'u do pri tio, Fernand, ke mi viv'as preskaŭ el publik'a almoz'o! Kelk'foj'e vi ŝajn'ig'as, ke mi est'as util'a al vi, kaj tio por hav'i la rajt'o'n du'on'ig'i vi'a'n fiŝ'kapt'aĵ'o'n kun mi, kaj mi akcept'as, Fernand, ĉar vi est'as la fil'o de iu frat'o de mi'a patr'o 4 , ĉar ni est'is kun'e eduk'it'a'j, kaj eĉ pli, ĉar antaŭ ĉio, tio est'us por vi tro grand'a ĉagren'o se mi rifuz'us. Sed mi bon'e percept'as, ke tiu fiŝ'o, kiu'n mi ir'as vend'i, kaj de kiu mi ĉerp'as la mon'o'n, per kiu mi aĉet'as la kanab'o'n, kiu'n mi ŝpin'as, mi bon'e percept'as, Fernand, ke tio est'as almoz'o.
- Kaj ĉu grav'as, Mercédès, kia ajn mal'riĉ'a kaj izol'it'a vi est'as, vi tia pli bon'e taŭg'as por mi ol la fil'in'o de la plej fier'a ŝip'posed'ant'o aŭ de la plej riĉ'a bank'ist'o de Marsejlo! Nu, kio'n ni bezon'as? Honest'a'n edz'in'o'n kaj bon'a'n dom'mastr'in'o'n. Kie mi trov'us pli bon'a'n ol vi rilat'e ambaŭ tiu'j'n punkt'o'j'n?
- Fernand, respond'is Mercédès sku'ant'e la kap'o'n, oni iĝ'as mal'bon'a dom'mastr'in'o kaj ne ebl'as cert'iĝ'i rest'i honest'a edz'in'o, kiam oni am'as ali'a'n vir'o'n ol si'a'n edz'o'n. Kontent'ig'u vi'n per mi'a amik'ec'o, ĉar mi ripet'as al vi, tio est'as ĉio, kio'n mi kapabl'as promes'i al vi, kaj mi promes'as nur tio'n, kio'n mi est'as cert'a don'i.
- Jes, mi kompren'as, dir'is Fernand, vi pacienc'e el'port'as vi'a'n mizer'o'n, sed vi tim'as la mi'a'n. Nu, Mercédès, am'at'a de vi, mi el'prov'os la sort'o'n; vi hav'ig'os bon'ŝanc'o'n al mi kaj mi iĝ'os riĉ'a: mi pov'as pli'grand'ig'i mi'a'n fiŝ'kapt'ist'a'n stat'o'n, mi pov'as posten'iĝ'i kiel komiz'o en kontor'o; mi mem pov'as far'iĝ'i negoc'ist'o!
- Vi pov'as prov'i neni'o'n el ĉio tio, Fernand; vi est'as soldat'o, kaj se vi rest'as en la Katalun'o'j, tio okaz'as ĉar ne est'as milit'o. Rest'u do fiŝ'ist'o; ne far'u rev'o'j'n, kiu'j aper'ig'us la real'ec'o'n ankoraŭ pli terur'a, kaj kontent'ig'u vi'n per mi'a amik'ec'o, ĉar mi pov'as don'i al vi neni'o'n ali'a'n.
- Nu, vi prav'as, Mercédès, mi est'os mar'ist'o; mi sur'hav'os, anstataŭ la kostum'o de ni'a'j patr'o'j, kiu'j'n vi mal'ŝat'as, vernis'a'n ĉapel'o'n, stri'it'a'n ĉemiz'o'n kaj blu'a'n vest'o'n kun ankr'o'j sur la buton'o'j. Ĉu ne tiel oni dev'as est'i vest'it'a por plaĉ'i al vi?
- Kio'n vi intenc'as dir'i demand'is Mercédès direkt'ant'e sever'a'n rigard'o'n, kio'n vi intenc'as dir'i? Mi ne kompren'as vi'n.
- Mi intenc'as dir'i, Mercédès, ke vi est'as tiom mal'mild'a kaj tiom kruel'a al mi nur pro tio, ke vi atend'as iu'n, kiu est'as tiel vest'it'a. Sed tiu, kiu'n vi atend'as ebl'e est'as ŝanĝ'iĝ'em'a, kaj se li ne est'as tia, la mar'o est'as tia por li.
- Fernand, ek'kri'is Mercédès, mi kred'is vi'n bon'a kaj mi erar'is! Fernand, vi hav'as mal'bon'a'n kor'o'n kiam vi vok'as, help'e de vi'a ĵaluz'em'o, la koler'o'j'n de Di'o! Nu, jes, mi ne kaŝ'as tio'n, mi atend'as kaj mi am'as tiu'n, pri kiu vi parol'as, kaj se li ne re'ven'os, anstataŭ akuz'i tiu'n ŝanĝ'iĝ'em'o'n, pri kiu vi alud'is, mi dir'os, ke li mort'is am'ant'e mi'n.
La jun'a Katalun'o hav'is rabi'o'plen'a'n gest'o'n.
- Mi kompren'as vi'n, Fernand; vi atak'as li'n pro tio, ke mi ne am'as vi'n, vi lukt'os per vi'a katalun'a tranĉ'il'o kontraŭ li'a ponard'o! Je kio tio util'os? Perd'i mi'a'n amik'ec'o'n se vi est'as venk'it'a, vid'i mi'a'n amik'ec'o'n ŝanĝ'it'a'n en hat'o'n se vi venk'as. Kred'u mi'n, kverel'i kun hom'o est'as mal'bon'a rimed'o por plaĉ'i al la vir'in'o, kiu am'as tiu'n vir'o'n. Ne, Fernand, vi ne permes'os al vi tiel akcept'i tiu'j'n mal'bon'a'j'n pens'o'j'n. Ĉar vi ne pov'as hav'i mi'n kiel edz'in'o'n, vi kontent'ig'os vi'n hav'ant'e mi'n kiel amik'in'o'n kaj frat'in'o'n; kaj ceter'e, ŝi al'don'is kun vual'it'a'j kaj larm'o'plen'a'j okul'o'j, atend'u, atend'u, Fernand: vi tio'n dir'is antaŭ moment'o, la mar'o est'as perfid'a, kaj li for'ir'is jam de kvar 5 monat'o'j kaj en kvar monat'o'j mi nombr'is mult'e da tempest'o'j!
Fernand rest'is flegm'a; li ne prov'is for'viŝ'i la larm'o'j'n, kiu'j flu'is sur la vang'o'j de Mercédès. kaj tamen por ĉiu el tiu'j larm'o'j li for'don'us glas'o'plen'o'n de si'a sang'o; sed tiu'j larm'o'j flu'is por iu ali'a.
Li lev'iĝ'is, far'is ĉirkaŭ'ir'o'n en la kaban'o kaj re'ven'is, halt'is antaŭ Mercédès kun koler'a'j okul'o'j kaj ferm'it'a'j pugn'o'j.
- Nu, Mercédès, li dir'is, ankoraŭ'foj'e respond'u: ĉu est'as fin'fin'e decid'it'e?
- Mi am'as Edmond-on Dantès, frid'e dir'is la fraŭl'in'o, kaj neni'u ali'a ol Edmond est'os mi'a edz'o.
- Kaj ĉu vi ĉiam am'os li'n?
- Tiom long'e kiom mi viv'os.
Fernand klin'is la kap'o'n kiel sen'kuraĝ'ig'it'a hom'o, el'ig'is suspir'o'n, kiu simil'is ĝem'o'n, post'e subit'e re'lev'ant'e la frunt'o'n, kun kun'prem'it'a'j dent'o'j kaj du'on'e mal'ferm'it'a'j naz'lob'o'j.
- Sed se li est'as mort'int'a? li dir'is.
- Se li est'as mort'int'a, mi mort'os.
- Sed se li forges'os vi'n?
- Mercédès! kri'is ĝoj'a voĉ'o ekster'e de la dom'o, Mercédès!
- Ha! Ek'kri'is la fraŭl'in'o kun ror'o da ĝoj'o kaj ek'salt'ant'e pro am'o, ci ja vid'as, ke li ne forges'is mi'n ĉar jen li!
Kaj ŝi elan'is al la pord'o, kiu'n ŝi mal'ferm'is ek'kri'ant'e:
- Ven'u al mi, Edmond! Jen mi.
Fernand, pal'a kaj trem'ant'a, retro'paŝ'is kiel ag'as vojaĝ'ant'o vid'ant'a serpent'o'n kaj traf'ant'e si'a'n seĝ'o'n, li fal'is sid'ant'a.
Edmond kaj Mercédès est'is en iu alies brak'o'j. La ard'a marsejla sun'o, kiu en'ir'is tra la apertur'o de la pord'o, inund'is ili'n per flu'o da lum'o. Unu'e ili vid'is neni'o'n de tio, kio ĉirkaŭ'as ili'n. Grand'eg'a feliĉ'o izol'is ili'n dis'de la mond'o, kaj ili parol'is per tiu'j hak'at'a'j vort'o'j, kiu'j est'as la elan'o'j de tiel fort'a ĝoj'o, ke ili simil'as la esprim'o'n de dolor'o.
Subit'e Edmond ek'vid'is la koler'a'n vizaĝ'o'n de Fernand, kiu desegn'iĝ'is en la ombr'o, pal'a kaj minac'a; per mov'o, kiu'n li mem ne konsci'is, la jun'a Katalun'o ten'is si'a'n man'o'n sur la tranĉ'il'o en si'a zon'o.
- Ha! Pardon'o'n, dir'is Dantès si'a'vic'e kun'tir'ant'e la brov'o'j'n, mi ne rimark'is, ke ni est'as tri.
Post'e, si'n turn'ant'e al Mercédès:
- Kiu est'as tiu sinjor'o? li demand'is.
- Tiu sinjor'o est'os vi'a plej bon'a amik'o, Dantès, ĉar li est'as amik'o mi'a, li est'as mi'a kuz'o, li est'as mi'a frat'o, li est'as Fernand, tio est'as la vir'o, kiu'n post vi, Edmond, mi plej ŝat'as en la mond'o, ĉu vi ne re'kon'as li'n?
- Ha! Efektiv'e jes, dir'is Edmond, kaj ne las'ant'e Mercédès-on, kies man'o'n li prem'is en la si'a'j, li etend'is kun el'kor'a mov'o si'a'n ali'a'n man'o'n al la Katalun'o.
Sed Fernand, tut'e ne respond'ant'e al tiu amik'a gest'o, rest'is sen'vort'a kaj sen'mov'a kiel statu'o.
Tiam Edmond ir'ig'is si'a'n esplor'em'a'n rigard'o'n de Mercédès emoci'it'a kaj trem'ant'a al Fernand, ferm'it'a kaj minac'a.
Ĉi tiu unu'nur'a rigard'o ĉio'n sci'ig'is al li.
Koler'o aper'is sur li'a frunt'o.
- Mi ne sci'is, ke mi ven'as al vi kun tiom da hast'o, Mercédès, por trov'i tie mal'amik'o'n.
- Mal'amik'o'n! ek'kri'is Mercédès kun koler'a rigard'o al si'a kuz'o, mal'amik'o ĉe mi, ci dir'as, Edmond! Se mi kred'us tio'n, mi pren'us ci'n je la brak'o kaj mi for'ir'us al Marsejlo, for'las'ant'e la dom'o'n por neniam re'ven'i ĉi tie'n.
La okul'o de Fernand ek'fulm'is.
- Kaj se okaz'us mal'bon'o'n al ci, mi'a Edmond, ŝi daŭr'ig'is kun tiu sam'a fatal'a flegm'o, kiu pruv'is al Fernand, ke la fraŭl'in'o leg'is ĝis la fund'eg'o de li'a sinistr'a pens'o, se okaz'us io mal'bon'a al ci, mi sur'grimp'us la kab'o'n de Morgiou kaj mi ĵet'us mi'n sur la rok'o'j'n kap'o'n antaŭ'e.
Fernand terur'e pal'iĝ'is.
- Sed ci erar'is, Edmond, ŝi daŭr'ig'is, ci hav'as neniu'n mal'amik'o'n ĉi tie, est'as nur Fernand, mi'a frat'o, kiu est'as prem'ont'a ci'a'n man'o'n kiel de si'n'don'a amik'o.
Kaj dir'ant'e tiu'j'n vort'o'j'n la fraŭl'in'o direkt'is sever'a'n vizaĝ'o'n al la Katalun'o, kiu, kvazaŭ fascin'at'a de tiu rigard'o, mal'rapid'e al'ir'is Edmond-on kaj etend'is al li la man'o'n.
Li'a hat'o, simil'ant'a sen'pov'a'n ond'o'n, kvankam furioz'a, si'n romp'is kontraŭ la aŭtoritat'o, kiu'n tiu vir'in'o trud'is al li.
Sed li apenaŭ tuŝ'is la man'o'n de Edmond, kiam li sent'is, ke li far'is ĉio'n, kio'n li kapabl'as far'i, kaj li impet'is ekster la dom'o.
- Ho! li ek'kri'is kur'ant'e kiel frenez'ul'o kaj met'ant'e si'a'j'n man'o'j'n en la har'ar'o'n, Ho! Kiu liber'ig'os mi'n de tiu vir'o? Ve al mi! Ve al mi!
- He! Katalun'o! He, Fernand! Kie'n ci kur'as? dir'is iu voĉ'o.
La jun'ul'o abrupt'e halt'is, rigard'is ĉirkaŭ si kaj ek'vid'is Caderousse-on ĉe'tabl'e kun Danglars sub foli'ar'a laŭb'o.
- He! dir'is Caderousse, kial ci ne ven'as? Ĉu ci tiel rapid'as, ke ci ne hav'as temp'o'n por salut'i amik'o'j'n?
- Precip'e kiam ili ankoraŭ hav'as botel'o'n preskaŭ plen'a'n antaŭ si, al'don'is Danglars.
Fernand rigard'is ambaŭ hom'o'j'n per hebet'a rigard'o kaj neni'o'n respond'is.
- Li aspekt'as tut'e konfuz'a, dir'is Danglars genu'e puŝ'ant'e Caderousse-on, ĉu ni erar'us kaj mal'e de tio, kio'n ni antaŭ'vid'is, Dantès triumf'us?
- Je Di'o! Neces'as vid'i, dir'is Caderousse, kaj turn'ant'e si'n al la jun'ul'o: Nu, vid'u, Katalun'o, ĉu ci decid'as ci'n? li dir'is.
Fernand for'viŝ'is la ŝvit'o'n, kiu flu'is de'sur li'a frunt'o kaj li mal'rapid'e en'ir'is sub la laŭb'o'n, kies ombr'ad'o ŝajn'is re'don'i iom da kviet'o al li'a'j sens'o'j, kaj la mal'varm'ec'o iom da bon'o al li'a el'ĉerp'it'a korp'o.
- Bon'a'n tag'o'n, li dir'is, vi al'vok'is mi'n, ĉu ne?
Kaj li pli fal'is ol sid'iĝ'is sur unu el la seĝ'o'j, kiu'j ĉirkaŭ'as la tabl'o'n.
- Mi vok'is ci'n, ĉar ci kur'is kiel frenez'ul'o kaj mi tim'is, ke ci ir'os por ĵet'i ci'n en la mar'o'n, dir'is rid'ant'e Caderousse. Je diabl'o, kiam oni hav'as amik'o'j'n, tio est'as ne nur por ofer'i al ili glas'o'n da vin'o sed ankaŭ por mal'help'i ili'n trink'i tri aŭ kvar pind'o'j'n da akv'o.
Fernand el'ig'is ĝem'o'n, kiu simil'is singult'o'n kaj fal'ig'is si'a'n kap'o'n sur si'a'j'n pugn'o'j'n kruc'e met'it'a'j'n sur la tabl'o.
- Nu! ĉu ci vol'as, ke mi dir'u al ci, Fernand, re'ek'parol'is Caderousse komenc'ant'e la inter'parol'ad'o'n per tiu krud'a brutal'ec'o de la hom'o'j el la popol'o, al kiu'j sci'vol'em'o forges'ig'as ĉi'a'n diplomati'o'n; nu, ci simil'as for'ĵet'it'a'n am'ant'o'n!
Kaj li akompan'is tiu'n ŝerc'o'n per krud'a rid'o.
- Bah! respond'is Danglars, knab'o fortik'a kiel tiu ne est'as far'it'a por est'i mal'feliĉ'a en am'o, ci ŝerc'as, Caderousse.
- Tut'e ne, re'ek'parol'is tiu, prefer'e aŭskult'u kiel li suspir'as. Nu, nu, Fernand, dir'is Caderousse, lev'u la naz'o'n kaj respond'u al ni: ne est'as afabl'e ne respond'i al la amik'o'j, kiu'j inform'iĝ'as pri ni'a san'o.
- Mi'a san'o est'as bon'a, dir'is Fernand, pugn'ant'e si'a'j'n man'o'j'n sed ne lev'ant'e la kap'o'n.
- Ha! ci vid'as, Danglars, dir'is Caderousse okul'sign'ant'e al si'a amik'o, jen kio: Fernand, kiu'n ci vid'as, kaj kiu est'as bon'a kaj afabl'a Katalun'o, unu el la plej kapabl'a'j marsejlaj fiŝ'ist'o'j, en'am'iĝ'as en bel'a'n knab'in'o'n, kiu nom'iĝ'as Mercédès; sed bedaŭr'ind'e, ŝajn'as, ke la bel'ul'in'o si'a'flank'e en'am'iĝ'is en la sub'kapitan'o'n de la Faraon'o; kaj ĉar la Faraon'o tiu'n ĉi sam'a'n tag'o'n en'ir'is la haven'o'n, ĉu ci kompren'as?
- Ne, mi ne kompren'as, dir'is Danglars.
- La kompat'ind'a Fernand ver'ŝajn'e ricev'is si'a'n for'permes'o'n, daŭr'ig'is Caderousse.
- Nu, kaj post'e? dir'is Fernand re'lev'ant'e la kap'o'n kaj rigard'ant'e Caderousse-on kiel hom'o, kiu serĉ'as iu'n, kontraŭ kiu direkt'i si'a'n koler'o'n; Mercédès de'pend'as de neni'u, ĉu ne? Kaj ŝi est'as tut'e liber'a am'i, kiu'n ŝi vol'as?
- Ha! Se ci tiel akcept'as tio'n, dir'is Caderousse, tio est'as ali'a afer'o! Mi kred'is ci'n Katalun'o, kaj oni dir'is al mi, ke la Katalun'o'j ne est'as tia'j vir'o'j, kiu'j las'as rival'o'n el'puŝ'i si'n, oni eĉ al'don'is, ke Fernand preciz'e est'as terur'a en si'a venĝ'o.
Fernand du'on'rid'is kun kompat'o.
- Am'ant'o neniam est'as terur'a, li dir'is.
- Kompat'ind'a knab'o! re'ek'parol'is Danglars, ŝajn'ig'ant'e plej kor'e plend'i la jun'ul'o'n. Kio'n ci vol'as? Li ne ekspekt'is vid'i tiel subit'e re'ven'i Dantès-on; li ebl'e kred'is li'n mort'int'a, ne'fidel'a, kiu sci'as! Tia'j afer'o'j est'as des pli kruel'a'j, ke ili sen'avert'e okaz'as.
- Ha! Ver'e, ĉiu'okaz'e, dir'is Caderousse, kiu trink'is dum li parol'is, kaj sur kiu'n la ŝaŭm'ant'a vin'o de La Malgue komenc'is ag'i, ĉiu'okaz'e, Fernand ne est'as la nur'a hom'o, kiu'n ĝen'as la feliĉ'a al'ven'o de Dantès, ĉu ne, Danglars?
- Ne, ci prav'as, kaj mi preskaŭ aŭdac'us dir'i, ke tio al'port'os mal'bon'ŝanc'o'n al li.
- Sed, ne grav'as, re'ek'parol'is Caderousse verŝ'ant'e glas'o'n da vin'o por Fernand kaj plen'ig'ant'e la ok'a'n aŭ dek'a'n foj'o'n si'a'n propr'a'n glas'o'n, dum Danglars apenaŭ tuŝ'et'is la si'a'n, ne grav'as, dum'e li edz'in'ig'as Mercédès-on, la bel'a'n Mercédès-on; li almenaŭ tiu'intenc'e re'ven'as.
Dum'e Danglars taks'is per akr'a rigard'o la jun'ul'o'n, sur kies kor'o'n la vort'o'j de Caderousse fal'is kiel fand'it'a plumb'o.
- Kaj kiam okaz'os la nupt'o? li demand'is.
- Ho! ĝi est'as ankoraŭ ne far'it'a! murmur'is Fernand.
- Ne, sed ĝi okaz'os, dir'is Caderousse, sam'e cert'e kiel Dantès far'iĝ'os kapitan'o de la Faraon'o, ĉu ne, Danglars?
Danglars ek'salt'is pro tiu ne'atend'it'a atak'o, kaj li si'n turn'is al Caderousse, kies vizaĝ'o'n li si'a'vic'e pri'stud'is por vid'i, ĉu la demand'o est'is intenc'a; sed li leg'is neni'o'n krom envi'o sur tiu vizaĝ'o jam preskaŭ hebet'a pro ebri'ec'o.
- Nu, li dir'is plen'ig'ant'e la glas'o'j'n, ni trink'u do je la san'o de kapitan'o Edmond Dantès, edz'o de la bel'a Katalunino!
Caderousse proksim'ig'is si'a'n glas'o'n al la buŝ'o per pez'a man'o kaj unu'tir'e for'trink'is ĝi'n. Fernand pren'is la si'a'n kaj frakas'is ĝi'n sur'ter'e.
- He, he, he! dir'is Caderousse, kio'n mi do ek'vid'as tie, sur la supr'o de la ter'alt'aĵ'o, direkt'e al la Katalun'o'j? Rigard'u do, Fernand, ci hav'as pli bon'a'n vid'kapabl'o'n ol mi, mi kred'as, ke mi komenc'as mal'klar'e vid'i, kaj ci sci'as tio'n, vin'o est'as perfid'ul'o: oni kred'us du am'ant'o'j'n, kiu'j paŝ'as flank'o'n ĉe flank'o kaj man'o'n en la man'o. Di'o pardon'u mi'n! Ili ne suspekt'as, ke ni vid'as ili'n, kaj jen ili kis'as unu la ali'a'n!
Danglars ne mal'traf'is eĉ unu el la angor'o'j de Fernand, kies vizaĝ'o vid'ebl'e iom post iom aflikt'iĝ'is.
- Ĉu vi kon'as ili'n, sinjor'o Fernand? li dir'is.
- Jes, respond'is tiu per obtuz'a voĉ'o, est'as sinjor'o Edmond kaj fraŭl'in'o Mercédès.
- Nu! Vid'u! dir'is Caderousse, kaj mi ne kapabl'is re'kon'i ili'n! – Ohe, Dantès! Ohe, la bel'a knab'in'o! Ven'u do ĉi tie'n kaj dir'u al ni kiam okaz'os la nupt'o, ĉar jen sinjor'o Fernand, kiu est'as tiom obstin'a, ke li ne vol'as dir'i tio'n al ni.
- Bon'vol'u mut'i! dir'is Danglars, ŝajn'ig'ant'e, ke li re'ten'as Caderousse-on, kiu kun la obstin'o de la drink'ul'o'j klin'is si'n ekster la laŭb'o, prov'u rest'i vertikal'a kaj las'u la am'ant'o'j'n trankvil'e si'n am'i. Nu, rigard'u S-ro'n Fernand, kaj pren'u ekzempl'o'n de li.
Ebl'e Fernand koler'ig'it'a, incit'it'a de Danglars sam'e kiel la taŭr'o de la pik'ist'o'j est'is impet'ont'a, ĉar li jam lev'iĝ'is kaj ŝajn'is kaŭr'iĝ'i sur si mem por elan'i kontraŭ si'a'n rival'o'n; sed Mercédès rid'ant'a kaj rekt'e star'ant'a lev'is si'a'n bel'a'n kap'o'n kaj ek'radi'ig'is si'a'n hel'a'n rigard'o'n; tiam Fernand re'memor'is la minac'o'n, kiu'n ŝi far'is, mort'i se Edmond mort'os, kaj li re'sid'iĝ'is tut'e sen'kuraĝ'ig'it'a.
Danglars si'n'sekv'e rigard'is ambaŭ tiu'j'n vir'o'j'n; unu brut'ig'it'a pro ebri'ec'o, la ali'a reg'at'a de am'o.
- Mi neni'o'n el'tir'os el tiu'j naiv'ul'o'j, li murmur'is, kaj mi tre tim'as est'i ĉi tie inter ebri'ul'o kaj tim'em'ul'o: jen envi'em'ul'o, kiu ebri'iĝ'as per vin'o, dum li dev'us ebri'iĝ'i per gal'o, jen alt'kresk'a kreten'o, de kiu oni ŝtel'is la am'at'in'o'n sub li'a'j okul'o'j, kaj kiu kontent'iĝ'as plor'ant'e kaj plend'ant'e kiel infan'o. Kaj tamen li hav'as tiu'j'n flam'ant'a'j'n okul'o'j'n kiel la Hispan'o'j, la Sicili'an'o'j kaj la Kalabri'an'o'j, kiu'j tiel traf'e venĝ'as si'n. Li hav'as pugn'o'j'n kapabl'a'j'n pist'i bov'a'n kap'o'n tiel traf'e kiel far'us tio'n la martel'eg'o de buĉ'ist'o. Evident'e la destin'o de Edmond super'as ĉio'n, li edz'in'ig'os la bel'a'n knab'in'o'n, li est'os kapitan'o kaj pri'mok'os ni'n, krom se ... livid'a rid'et'o kontur'iĝ'is sur la lip'o'j de Danglars ... krom se mi en'miks'iĝ'os en tio'n, li al'don'is.
- Hola! daŭr'e kri'is Caderousse du'on'e lev'it'a kaj kun la pugn'o'j sur la tabl'o, hola, Edmond! ĉu ci do ne vid'as la amik'o'j'n, aŭ ĉu ci jam est'as tro fier'a por parol'i kun ili?
- Ne, mi'a kar'a Caderousse, respond'is Dantès, mi ne est'as fier'a, sed mi est'as feliĉ'a, kaj feliĉ'o blind'ig'as, mi kred'as, ankoraŭ pli ol fier'ec'o.
- Bon'e do, jen klar'ig'o! dir'is Caderousse. He! Bon'a'n tag'o'n, sinjor'in'o Dantès.
Mercédès grav'e salut'is.
- Tio ankoraŭ ne est'as mi'a nom'o, ŝi dir'is, kaj en mi'a land'o tio al'port'as mal'feliĉ'o'n, oni asert'as, nom'i la fraŭl'in'o'j'n laŭ la nom'o de ties fianĉ'o antaŭ ol tiu fianĉ'o far'iĝ'as la edz'o; do nom'u mi'n Mercédès, mi pet'as vi'n.
- Vi dev'as pardon'i tiu'n bon'a'n najbar'o'n Caderousse, dir'is Dantès, li tiel mal'mult'e erar'as!
- Tiel la nupt'o baldaŭ okaz'os, sinjor'o Dantès? dir'is Danglars salut'ant'e la ge'jun'ul'o'j'n.
- Kiel ebl'e plej baldaŭ, sinjor'o Danglars; hodiaŭ okaz'os ĉiu'j aranĝ'o'j ĉe pa'ĉj'o Dantès, kaj morgaŭ aŭ post'morgaŭ, plej mal'fru'e, la fianĉ'iĝ'a manĝ'o, ĉi tie en la Rezerv'ej'o. La amik'o'j ĉe'est'os, mi esper'as; tio signif'as, ke vi est'as invit'at'a, sinjor'o Danglars, tio signif'as, ke ci est'as invit'at'a, Caderousse.
- Kaj Fernand, dir'is Caderousse rid'ant'e per ebri'a rid'o, ĉu ankaŭ Fernand est'os kun ni?
- La frat'o de mi'a edz'in'o est'as mi'a frat'o, dir'is Edmond, kaj ni vid'us li'n kun grand'a bedaŭr'o, Mercédès kaj mi, for'ir'i de ni en tia moment'o.
Fernand mal'ferm'is la buŝ'o'n por respond'i, sed li'a voĉ'o mal'aper'is en li'a gorĝ'o, kaj li kapabl'is el'buŝ'ig'i neniu'n vort'o'n.
- Hodiaŭ la aranĝ'o'j, morgaŭ aŭ post'morgaŭ la fianĉ'iĝ'o ... je diabl'o! Vi tre rapid'as, kapitan'o.
- Danglars, re'ek'parol'is Edmond rid'et'ant'e, mi dir'os al vi kiel Mercédès dir'is antaŭ ne'long'e al Caderousse: ne don'u al mi la titol'o'n, kiu ankoraŭ ne dec'as al mi, tio al'port'us al mi mal'feliĉ'o'n.
- Sen'kulp'ig'u, respond'is Danglars, mi simpl'e dir'is, ke vi ŝajn'as rapid'i. je diabl'o! Ni hav'as temp'o'n: la Faraon'o kapabl'os el'navig'i ne antaŭ tri monat'o'j.
- Oni ĉiam hast'as est'i feliĉ'a, sinjor'o Danglars, ĉar kiam oni long'e sufer'is, oni kun grand'a mal'facil'ec'o kred'as je feliĉ'o. Sed ne la nur'a ego'ism'o pel'as mi'n: mi dev'as vetur'i al Parizo.
- Ĉu ver'e! Al Parizo, ĉu est'as la unu'a foj'o, ke vi ir'as tie'n, Dantès?
- Jes.
- Ĉu vi hav'as i'o'n por far'i tie?
- Ne pro person'a afer'o: la last'a efektiv'ig'end'a demand'o de ni'a kompat'ind'a kapitan'o Leclère; vi kompren'as, Danglars, tio est'as sankt'a. Ceter'e, est'u trankvil'a, mi pren'os la temp'o'n nur de ir'o kaj re'ven'o.
- Jes, jes, mi kompren'as, dir'is laŭt'voĉ'e Danglars.
Post'e tut'e mal'laŭt'e:
- Al Parizo, por en'man'ig'i en la taŭg'a adres'o ver'ŝajn'e, la leter'o'n, kiu'n la grand'a marŝal'o don'is al li. Je Di'o! Tiu leter'o nask'as en mi ide'o'n, bon'eg'a'n ide'o'n! Ha! Dantès, mi'a amik'o, ci ankoraŭ ne trov'iĝ'as sur la registr'o de la Faraon'o sub la numer'o 1.
Post'e turn'ant'e si'n al Edmond, kiu jam mal'proksim'iĝ'is.
- Feliĉ'a'n vojaĝ'o'n, li kri'is al li.
- Dank'o'n, respond'is Dantès turn'ant'e la kap'o'n kaj akompan'ant'e tiu'n mov'o'n per amik'a gest'o.
Post'e la ge'am'ant'o'j daŭr'ig'is si'a'n voj'o'n, kviet'a'j kaj ĝoj'a'j, kiel du elekt'it'o'j, kiu'j sor'as al la ĉiel'o.
1 Laŭ pakt'o (17-a de aŭgust'o 1764) inter la franc'a'j, hispan'a'j, napolaj kaj parm'a'j Burbon'o'j, la katalun'a'j kaj napolaj mar'ist'o'j ricev'is liber'a'n permes'o'n fiŝ'kapt'i apud la franc'a'j mar'bord'o'j kaj vend'i la kapt'aĵ'o'n sur la franc'a'j bazar'o'j. La Katalun'o'j ek'posed'is la krek'o'n Saint-Lambert kaj tie ek'okup'is la konstru'aĵ'o'j'n de la mal'nov'a lazaret'o aŭ “Mal'nov'a'j Sanitar'ej'o'j” tiam for'las'it'a'j de 1663.
2 Posada [hisp.]: gast'ej'o.
3 La statu'o de Venus'o mal'kovr'it'a en Arlez'o (sud-franc'a urb'o) kun lanc'o kaj kask'o, est'as kopi'o laŭ grek'a model'o. La urb'o ofer'is ĝi'n al la reĝ'o Louis la XIV-a. Ĝi'n restaŭr'is Girardon kaj ĝi nun trov'iĝ'as en la muze'o Louvre.
4 Plej ver'ŝajn'e tem'as pri du'on'frat'o de la patr'o de Mercédès, ĉar Fernand nom'iĝ'as Mondego, dum Mercédès est'as Herrera.
5 En la antaŭ'a ĉapitr'o, Dantès dir'as, ke li for'ir'is de tri monat'o'j.
4
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
5
La post'a maten'o est'is bel'a tag'o. La sun'o lev'iĝ'is pur'a kaj bril'a, kaj la unu'a'j ruĝ-purpur'a'j radi'o'j bunt'ig'is per si'a'j ruben'o'j la ŝaŭm'ant'a'j'n pint'o'j'n de la ond'o'j.
La manĝ'o est'is prepar'it'a sur la unu'a etaĝ'o de tiu sam'a Rezerv'ej'o, kun kies laŭb'o ni jam kon'at'iĝ'is. Ĝi est'is vast'a ĉambr'o lum'ig'it'a de kvin aŭ ses fenestr'o'j, supr'e de ĉiu'j (klar'ig'u la fenomen'o'n, kiu kapabl'os!) est'is skrib'it'a la nom'o de unu el la grav'a'j urb'o'j de Franci'o.
Balustrad'o el lign'o, sam'e kiel la ceter'o de la konstru'aĵ'o, ir'is laŭ'long'e de tiu'j fenestr'o'j.
Kvankam la manĝ'o est'is plan'it'a nur por tag'mez'o, ek'de la dek'unu'a maten'e tiu balustrad'o est'is plen'ig'it'a de sen'pacienc'a'j promen'ant'o'j. Ili est'is privilegi'it'a'j mar'ist'o'j de la Faraon'o kaj kelk'a'j soldat'o'j, amik'o'j de Dantès. Ĉiu'j, por honor'ig'i la ge'fianĉ'o'j'n, aper'ig'is si'a'j'n plej bel'a'j'n vest'aĵ'o'j'n.
Inter la ont'a'j sam'tabl'an'o'j cirkul'is oni'dir'o, laŭ kiu la ŝip'posed'ant'o'j de la Faraon'o dev'as honor'ig'i per si'a ĉe'est'o la nupt'a'n manĝ'ad'o'n de la sub'kapitan'o; sed tio est'is ili'a'flank'e tiom grand'a honor'o al Dantès, ke neni'u aŭdac'is kred'i je tio.
Tamen Danglars al'ven'ant'e kun Caderousse, si'a'vic'e konfirm'is tiu'n nov'aĵ'o'n. Li vid'is tiu'n maten'o'n S-ro'n Morrel mem, kaj S-ro Morrel dir'is al li, ke li ven'os al la Rezerv'ej'o por manĝ'i.
Efektiv'e, moment'o'n post ili, S-ro Morrel si'a'vic'e en'ir'is en la ĉambr'o'n kaj est'is salut'at'a de la mar'ist'o'j de la Faraon'o per unu'anim'a hura'o da aplaŭd'o'j. La ĉe'est'o de la ŝip'posed'ant'o est'is por ili la konfirm'o de la oni'dir'o, kiu jam dis'vast'iĝ'is, ke Dantès est'os posten'ig'it'a kapitan'o; kaj ĉar Dantès est'is tre am'at'a sur la ŝip'o, tiu'j bon'ul'o'j tia'manier'e dank'is la posed'ant'o'n pro tio, ke unu'foj'e hazard'e, li'a elekt'o harmoni'iĝ'as kun ili'a'j dezir'o'j. Apenaŭ S-ro Morrel en'ir'is, oni unu'anim'e send'is Danglars-on kaj Caderousse-on al la fianĉ'o: ili est'is komisi'it'a'j avert'i li'n pri la al'ven'o de la grav'ul'o, kies aper'o okaz'ig'is tia'n vigl'a'n sensaci'o'n, kaj dir'i al li rapid'i.
Danglars kaj Caderousse for'ir'is kur'ant'e, sed ili ne bezon'is kur'i cent paŝ'o'j'n, kiam nivel'e de la pulv'a depon'ej'o ili ek'vid'is la trup'et'o'n, kiu al'ven'as.
Tiu trup'et'o konsist'is el kvar jun'ul'in'o'j, amik'in'o'j de Mercédès kaj Kataluninoj kiel ŝi, kaj kiu'j akompan'is la fianĉ'in'o'n, kiu'n Edmond ten'is je'brak'e. Apud la est'ont'a edz'in'o paŝ'is pa'ĉj'o Dantès, kaj mal'antaŭ ili ven'is Fernand kun si'a mal'bon'a rid'aĉ'o.
Nek Mercédès nek Edmond vid'is tiu'n aĉ'a'n rid'et'o'n de Fernand. La kompat'ind'a'j ge'infan'o'j est'is tiom feliĉ'a'j, ke ili vid'is nur si'n mem kaj tiu'n bel'a'n sen'makul'a'n ĉiel'o'n, kiu ben'is ili'n.
Danglars kaj Caderousse plen'um'is si'a'n komisi'o'n; post'e fort'e kaj amik'e prem'int'e la man'o'n de Edmond, ili ir'is por okup'i si'a'n lok'o'n, Danglars apud Fernand, Caderousse flank'e de pa'ĉj'o Dantès, centr'o de la ĝeneral'a interes'o.
Tiu old'ul'o est'is vest'it'a per si'a bel'a taft'a vest'aĵ'o, ornam'it'a per larĝ'a'j ŝtal'a'j buton'o'j, tajl'it'a'j kun fac'et'o'j. Li'a'j krur'o'j magr'a'j sed nervoz'a'j, plen'e montr'iĝ'is en bel'eg'a'j ŝtrump'o'j el punkt'it'a koton'o, kiu'j de for'e odor'is je angl'a kontraband'o. El li'a tri'korn'a ĉapel'o pend'is amas'o da blank'a'j kaj blu'a'j ruband'o'j. Fin'e, li apog'is si'n sur baston'o el tord'it'a lign'o kaj kurb'ig'it'a ĉe la supr'o kiel la antikv'a pedum 1. Oni konfuz'us li'n kun unu el tiu'j dand'o'j, kiu'j parad'is en 1796 en la antaŭ'ne'long'e mal'ferm'it'a'j ĝarden'o'j de Luksemburgo kaj Tuileries.
Apud li, ni tio'n dir'is, en'ŝov'iĝ'is Caderousse, Caderousse, kiu'n la esper'o de bon'a manĝ'o fin're'amik'ig'is kun la Dantès-oj, Caderousse, al kiu rest'is en la kap'o svag'a re'memor'o pri tio, kio okaz'is la antaŭ'a'n tag'o'n, sam'e kiel vek'iĝ'ant'e maten'e oni trov'as en si'a mens'o la ombr'o'n de la sonĝ'o, kiu'n oni vid'is dum'dorm'e.
La kompat'ind'a'j infan'o'j est'is tiom feliĉ'a'j, ke ili vid'is nur si'n mem
Danglars proksim'iĝ'ant'e al Fernand, direkt'is al la rifuz'it'a am'ant'o profund'a'n rigard'o'n, Fernand paŝ'ant'a mal'antaŭ la est'ont'a'j ge'edz'o'j, tut'e forges'it'a de Mercédès, kiu, en tiu jun'ul'a kaj ĉarm'a am'a ego'ism'o, rigard'is nur si'a'n Edmond-on, Fernand est'is pal'a, post'e ruĝ'a pro subit'a'j atak'o'j, kiu'j mal'aper'is kaj ĉiu'foj'e est'is anstataŭ'ig'it'a'j de kresk'ant'a pal'ec'o. De temp'o al temp'o li rigard'is direkt'e al Marsejlo, kaj tiam nerv'a kaj ne'vol'a trem'o trem'ig'is li'a'j'n membr'o'j'n. Fernand ŝajn'e atend'is aŭ almenaŭ antaŭ'vid'is iu'n grav'a'n okaz'aĵ'o'n.
Dantès est'is simpl'e vest'it'a. Ĉar li membr'is en la komerc'a ŝip'ar'o, li hav'is vest'aĵ'o'n, kiu star'is mez'e inter la milit'a uniform'o kaj la civil'a kostum'o; kaj sub tiu vest'aĵ'o, li'a bel'a aspekt'o, kiu'n pli relief'ig'is la ĝoj'o kaj la bel'ec'o de li'a fianĉ'in'o, est'is perfekt'a.
Mercédès est'is bel'a kiel unu el tiu'j Grek'in'o'j el Kipro aŭ el Kéos 2 kun ebon'a'j okul'o'j kaj koral'a'j lip'o'j. Ŝi ir'is per tiu liber'a kaj decid'a paŝ'o, kiu'n uz'as la Arlezaninoj kaj Andaluzinoj. Urb'a knab'in'o ebl'e prov'us kaŝ'i si'a'n ĝoj'o'n sub vual'o aŭ almenaŭ sub la velur'o de si'a'j palpebr'o'j; sed Mercédès rid'et'is kaj rigard'is ĉiu'j'n, kiu'j ĉirkaŭ'is ŝi'n, kaj ŝi'a rid'et'o kaj rigard'o tiom mal'kaŝ'e dir'is kiom pov'us dir'i ŝi'a'j parol'o'j: Se vi est'as mi'a'j amik'o'j, ĝoj'u kun mi, ĉar ver'e mi est'as tre feliĉ'a!
Tuj kiam la ge'fianĉ'o'j kaj ili'a'j akompan'ant'o'j ating'is la punkt'o'n de kie oni vid'as la Rezerv'ej'o'n, S-ro Morrel mal'supr'e'n'ir'is kaj si'a'vic'e ir'is renkont'e al ili, sekv'at'a de la mar'ist'o'j kaj soldat'o'j, kun kiu'j li rest'is, kaj al kiu'j li re'nov'ig'is la promes'o'n jam far'it'a'n al Dantès, ke tiu post'sekv'os kapitan'o'n Leclère. Vid'ant'e li'n ven'i, Edmond for'las'is la brak'o'n de si'a fianĉ'in'o kaj met'is ĝi'n sub la brak'o'n de S-ro Morrel. La ŝip'ekip'ist'o kaj la jun'a fraŭl'in'o tiam don'is la ekzempl'o'n supr'e'n'ir'ant'e unu'a'j la lign'a'n ŝtup'ar'o'n, kiu konduk'as al la ĉambr'o, kie est'is pri'serv'it'a la manĝ'o, kaj kiu knar'is dum kvin minut'o'j sub la pez'a'j paŝ'o'j de la gast'o'j.
- Mi'a patr'o, dir'is Mercédès halt'ant'e mez'e de la tabl'o, vi sur mi'a dekstr'a flank'o, mi pet'as; rilat'e mi'a'n mal'dekstr'a'n flank'o'n, mi lok'os tie'n tiu'n, kiu est'is por mi frat'o, ŝi al'don'is kun tener'ec'o, kiu en'ir'is ĝis la plej'a profund'o en la kor'o'n de Fernand, kiel ponard'a frap'o. Li'a'j lip'o'j pal'iĝ'is kaj sub la bistr'a kolor'o de li'a vir'a vizaĝ'o ebl'is vid'i pli'a'n foj'o'n la sang'o'n re'tir'iĝ'i iom post iom por al'flu'i al la kor'o.
Dum'e, Dantès sam'e ag'is, dekstr'a'flank'e'n li lok'is S-ro'n Morrel, mal'dekstr'a'flank'e'n Danglars-on; post'e li sign'is per la man'o, por ke ĉiu sid'iĝ'u laŭ'vol'e.
Jam cirkul'is ĉirkaŭ la tabl'o arlez'a'j kolbas'o'j kun brun'a karn'o kaj fort'a odor'o, la palinur'o'j kun bril'eg'a kiras'o, la venus'ŝel'o'j kun roz'a konk'o, la ekin'o'j, kiu'j simil'as kaŝtan'o'j'n kun si'a pik'ant'a ŝel'o, la klovisoj 3 , kiu'j pretend'as anstataŭ'i kun super'ec'o por la frand'em'ul'o'j de la Sud'o la nord'a'j'n ostr'o'j'n; fin'fin'e ĉiu'j tiu'j delikat'a'j antaŭ'manĝ'aĵ'o'j, kiu'j'n rul'as la ond'o sur si'a sabl'oz'a bord'o, kaj kiu'j'n la dank'em'a'j fiŝ'ist'o'j nom'as laŭ la ĝeneral'ig'a nom'o mar'a'j frukt'o'j.
- Bel'a silent'o! dir'is la old'ul'o frand'ant'e glas'o'n da vin'o flav'a'n kiel topaz'o, kiu'n pa'ĉj'o Pamphile person'e ĵus al'port'is antaŭ Mercédès. Ĉu oni kred'us, ke est'as ĉi tie tri'dek person'o'j, kiu'j vol'as nur rid'i?
- He! Edz'o ne ĉiam est'as gaj'a, dir'is Caderousse.
- Fakt'o est'as, dir'is Dantès, ke mi est'as tro feliĉ'a en ĉi tiu moment'o, por est'i gaj'a. Se vi tiel kompren'as la afer'o'n, najbar'o, vi prav'as! Ĝoj'o kelk'foj'e hav'as strang'a'n efekt'o'n, ĝi prem'as sam'e kiel la dolor'o.
Danglars observ'is Fernand-on, kies impres'em'a natur'o sorb'is kaj spegul'is ĉiu'n emoci'o'n.
- Nu, li dir'is, ĉu vi tim'us i'o'n? Ŝajn'as al mi kontraŭ'e, ke ĉio dis'volv'iĝ'as laŭ vi'a'j dezir'o'j?
- Ja tio preciz'e terur'as mi'n, dir'is Dantès, ŝajn'as al mi, ke la hom'o ne est'as far'it'a por est'i tiom facil'e feliĉ'a! Feliĉ'o est'as kiel tiu'j palac'o'j de sorĉ'it'a'j insul'o'j, kies pord'o'j'n gard'as drak'o'j. Neces'as lukt'i por konker'i ili'n, kaj mi, ver'ver'e, mi ne sci'as pro kio mi merit'is la feliĉ'o'n far'iĝ'i la edz'o de Mercédès.
- La edz'o, la edz'o, dir'is Caderousse rid'ant'e, ankoraŭ ne, mi'a kapitan'o; ja prov'u lud'i la edz'o'n, kaj ci vid'os kiel oni akcept'os ci'n!
Mercédès ruĝ'iĝ'is.
Fernand si'n turment'is sur si'a seĝ'o, trem'et'is je la plej et'a bru'o, kaj de temp'o al temp'o li for'viŝ'is larĝ'a'j'n makul'o'j'n de ŝvit'o, kiu'j perl'is sur li'a frunt'o kiel la unu'a'j gut'o'j de fulm'o'tondr'a pluv'o.
- Nu, dir'is Dantès, najbar'o Caderousse, ne valor'as kontraŭ'dir'i mi'n pro tiom mal'mult'e. Mercédès ne ankoraŭ est'as mi'a edz'in'o, est'as ver'e ... (li el'tir'is si'a'n poŝ'horloĝ'o'n). Sed post unu hor'o kaj du'on'o, ŝi far'iĝ'os!
Ĉiu el'ig'is surpriz'a'n kri'o'n, escept'e de pa'ĉj'o Dantès, kies larĝ'a rid'o vid'ig'is ankoraŭ bel'a'j'n dent'o'j'n. Mercédès rid'et'is sed ne plu ruĝ'iĝ'is. Fernand konvulsi'e ek'pren'is la ten'il'o'n de si'a tranĉ'il'o.
- Post unu hor'o! dir'is Danglars mem pal'iĝ'ant'e, kaj kiel tial?
- Jes, mi'a'j amik'o'j, respond'is Dantès, dank'e al la help'o de S-ro Morrel, la hom'o post mi'a patr'o, al kiu mi plej'e ŝuld'as en la mond'o, ĉiu'j mal'facil'aĵ'o'j glat'iĝ'is. Ni aĉet'is la edz'iĝ'anonc'o'j'n, kaj je la du'a kaj du'on'o la urb'estr'o de Marsejlo atend'as ni'n en la Urb'o'dom'o. Ĉar unu hor'o kaj kvar'on'o ĵus ek'son'is, mi kred'as mal'mult'e erar'i dir'ant'e, ke post unu hor'o kaj tri'dek minut'o'j Mercédès nom'iĝ'os sinjor'in'o Dantès.
Fernand ferm'is la okul'o'j'n; fajr'a nebul'o brul'ig'is li'a'j'n palpebr'o'j'n; li apog'is si'n ĉe la tabl'o por ne sven'et'i kaj, spit'e ĉiu'j'n si'a'j'n streb'o'j'n, li ne kapabl'is brid'i obtuz'a'n ĝem'o'n, kiu perd'iĝ'is en la bru'o de la rid'o'j kaj gratul'o'j de la ĉe'est'ant'ar'o.
- Bon'e far'it'e, ĉu ne? dir'is pa'ĉj'o Dantès. Ĉu oni nom'as tio'n perd'i si'a'n temp'o'n, vi'a'opini'e? Li al'ven'is hieraŭ maten'e, edz'iĝ'as hodiaŭ je la tri'a! Parol'u al mi pri la mar'ist'o'j por rapid'e efektiv'ig'i afer'o'n.
- Sed kio'n pri la ali'a'j procedur'o'j, timid'e opon'is Danglars: la kontrakt'o, la skrib'aĵ'o'j ...?
- La kontrakt'o, dir'is Dantès rid'ant'e, la kontrakt'o est'as tut'e far'it'a: Mercédès hav'as neni'o'n, nek mi! Ni ge'edz'iĝ'as sub la reĝim'o de la komun'ec'o de hav'aĵ'o'j, kaj jen ĉio! Tio neces'ig'is mal'mult'e da temp'o por skrib'i kaj ne neces'os mult'e pag'i.
Tiu ŝerc'o aper'ig'is nov'a'n eksplod'o'n de ĝoj'o kaj aplaŭd'o'j.
- Tiel, tio kio'n ni pren'is por fianĉ'iĝ'a manĝ'o, dir'is Danglars, est'as tut'e simpl'e ge'edz'iĝ'a manĝ'o.
- Tut'e ne, dir'is Dantès, vi perd'os neni'o'n, trankvil'iĝ'u. Morgaŭ maten'e mi for'ir'as al Parizo. Kvar tag'o'j'n tie'n, kvar tag'o'j'n retro'e'n, unu tag'o'n por konscienc'e far'i tio'n, kio'n oni komisi'is al mi, kaj la 1-an de mart'o mi re'trov'iĝ'as ĉi tie, je la 2-a de mart'o okaz'os la ver'a ge'edz'iĝ'a manĝ'ad'o.
Tiu perspektiv'o pri nov'a festen'o du'obl'ig'is la rid'em'o'n tiom, ke pa'ĉj'o Dantès, kiu ĉe la komenc'o de la manĝ'ad'o plend'is pro la silent'o, far'is nun, mez'e de la ĝeneral'a konversaci'o, van'a'j'n streb'o'j'n por el'dir'i si'a'n dezir'o'n pri prosper'o favor'e al la est'ont'a'j ge'edz'o'j.
Dantès diven'is la pens'o'n de si'a patr'o kaj respond'is al ĝi per rid'et'o plen'a je am'o. Mercédès komenc'is rigard'i la hor'o'n ĉe la kukol'horloĝ'o de la ĉambr'o kaj sign'et'is al Edmond.
Est'is ĉirkaŭ la tabl'o tiu bru'a gaj'ec'o kaj tiu individu'a liber'ec'o, kiu'j akompan'as, ĉe la gent'o el mal'alt'a de'ven'o, la fin'o'n de la manĝ'ad'o. Tiu'j, kiu'j est'is mal'kontent'a'j pri si'a sid'lok'o lev'iĝ'is de la tabl'o kaj ir'is por trov'i nov'a'j'n najbar'o'j'n. Ĉiu'j komenc'is sam'temp'e parol'i kaj neni'u zorg'is respond'i pri tio, kio'n dir'is al li la kun'parol'ant'o, sed nur pri si'a'j propr'a'j pens'o'j.
La pal'ec'o de Fernand preskaŭ trans'ir'is sur la vang'o'j'n de Danglars, rilat'e Fernand-on mem, li ne plu viv'is kaj simil'is damn'it'o'n en la fajr'a lag'o. Unu el la unu'a'j li lev'iĝ'is kaj promen'is tie'n kaj re'e'n en la ĉambr'o, prov'ant'e izol'i si'a'n orel'o'n dis'de la bru'o de la kanzon'o'j kaj de la ŝok'iĝ'ant'a'j glas'o'j.
Caderousse al'proksim'iĝ'is al li en la moment'o kiam Danglars, de kiu li ŝajn'e fuĝ'is, ĵus traf'is li'n en iu angul'o de la ĉambr'o.
- Ver'e, dir'is Caderousse, el kiu la afabl'a'j manier'o'j de Dantès, kaj precip'e la bon'kvalit'a vin'o de pa'ĉj'o Pamphile for'pren'is ĉiu'j'n rest'aĵ'o'j'n de la mal'am'o pro la ne'atend'it'a feliĉ'o de Dantès, kiu met'is sem'o'j'n en li'a'n anim'o'n, ver'e Dantès est'as afabl'a knab'o; kaj kiam mi vid'as li'n sid'ant'a'n apud si'a fianĉ'in'o, mi dir'as al mi, ke est'us bedaŭr'o okaz'ig'i kontraŭ li tiu'n mal'bon'a'n ŝerc'o'n, kiu'n vi komplot'is hieraŭ.
- Pro tio, dir'is Danglars, ci vid'is, ke la afer'o ne hav'as sekv'o'n; tiu kompat'ind'a S-ro Fernand est'is tiom sku'eg'it'a, ke li unu'e okaz'ig'is al mi ĉagren'o'n, sed ĉar li rezignaci'is pri tio, kaj far'iĝ'is la unu'a honor'knab'o dum la nupt'o de li'a rival'o, est'as neni'o pli'a por dir'i.
Caderousse rigard'is Fernand-on. Li est'is livid'a.
- La si'n'ofer'o est'as des pli valor'a, daŭr'ig'is Danglars, ju pli bel'a est'as la fraŭl'in'o. Ver'e! Kia feliĉ'a knab'o mi'a est'ont'a kapitan'o; mi vol'us nom'iĝ'i Dantès dum nur dek'du hor'o'j.
- Ĉu ni ir'u? demand'is la mild'a voĉ'o de Mercédès, jen bat'as la du'a hor'o kaj oni atend'as ni'n je la du'a kaj kvar'on'o.
- Jes, jes, ni ir'u! dir'is Dantès vigl'e lev'iĝ'ant'e.
- Ni ir'u! Unu'anim'e ripet'is ĉiu'j gast'o'j.
En la sam'a moment'o, Danglars, kiu ne for'pren'is la okul'o'j'n je Fernand sid'ant'a sur la fenestr'o'bret'o, vid'is li'n mal'ferm'i halucin'at'a'j'n okul'o'j'n, lev'iĝ'i kvazaŭ per konvulsi'a mov'o kaj sid'e re'fal'i sur la bret'o'n de tiu fenestr'o; preskaŭ en la sam'a moment'o obtuz'a bru'o aŭd'iĝ'is en la ŝtup'ar'o; la eĥ'o de pez'a paŝ'o, obtuz'a parol'bru'o de voĉ'o'j miks'it'a'j kun klik'ad'o de arm'il'o'j super'is la ek'kri'o'j'n de la gast'o'j, kiom ajn bru'a'j ili est'is, kaj al'tir'is la ĝeneral'a'n atent'o'n, kiu tuj manifest'iĝ'is per mal'kviet'a silent'o.
La bru'o al'proksim'iĝ'is; tri frap'o'j bru'eg'is en la pord'a panel'o; ĉiu rigard'is si'a'n najbar'o'n per mir'ig'a mien'o.
- Je la nom'o de la leĝ'o! kri'is vibr'ant'a voĉ'o, al kiu neni'u respond'is.
La pord'o tuj mal'ferm'iĝ'is kaj polic'a komisar'o zon'it'a per si'a oficial'a skarp'o, en'ir'is la ĉambr'o'n sekv'at'a de kvar arm'it'a'j soldat'o'j, konduk'at'a'j de kaporal'o.
Mal'kviet'ec'o ced'is la lok'o'n al terur'o.
- Kio okaz'as? dir'is la ŝip'ekip'ist'o ir'ant'e renkont'e al la komisar'o, kiu'n li kon'is, tut'cert'e, sinjor'o, tem'as pri ia erar'o.
- Se tem'as pri erar'o, sinjor'o Morrel, respond'is la komisar'o, kred'u, ke la erar'o est'os baldaŭ ripar'it'a; dum'e, mi hav'as arest'o'mandat'o'n; kaj kvankam mi kun bedaŭr'o plen'um'as mi'a'n misi'o'n, mi tamen dev'as plen'um'i ĝi'n; kiu el vi, sinjor'o'j, est'as Edmond Dantès?
Ĉiu'j rigard'o'j turn'iĝ'is al la jun'ul'o, kiu tre emoci'it'a sed konserv'ant'e si'a'n dign'o'n antaŭ'e'n'paŝ'is kaj dir'is:
- Est'as mi, sinjor'o, kio'n vi vol'as de mi?
- Edmond Dantès, re'ek'parol'is la komisar'o, je la nom'o de la leĝ'o, mi arest'as vi'n!
- Vi arest'as mi'n! dir'is Edmond kun iom da pal'ec'o, sed kial vi arest'as mi'n?
- Mi ne sci'as, sinjor'o, sed vi'a unu'a pri'demand'ad'o inform'os vi'n pri'e.
Sinjor'o Morrel kompren'is, ke est'as neni'o far'end'a kontraŭ la ne'fleks'ebl'ec'o de la situaci'o: komisar'o kun si'a oficial'a skarp'o ne plu est'as hom'o, li est'as statu'o de la leĝ'o, mal'varm'a, surd'a, mut'a.
La old'ul'o, mal'e, impet'is al la oficir'o: est'as afer'o'j, kiu'j'n patr'a aŭ patr'in'a kor'o neniam kompren'os, li pet'is kaj pet'eg'is: larm'o'j kaj pet'o'j kapabl'is neni'o'n; tamen li'a mal'esper'o est'is tiom grand'a, ke la komisar'o est'is kor'tuŝ'it'a.
- Sinjor'o, li dir'is, trankvil'iĝ'u, ebl'e vi'a fil'o preter'atent'is iu'n dogan'a'n aŭ san'ec'a'n procedur'o'n kaj, tre ver'ŝajn'e, kiam oni ricev'os de li la inform'o'j'n, kiu'j'n oni dezir'as, oni re'don'os al li liber'ec'o'n.
- Sed! kio'n signif'as tio? demand'is Caderousse kun'tir'ant'e la brov'o'j'n al Danglars, kiu afekt'is surpriz'o'n.
- Ĉu mi sci'as? dir'is Danglars, mi est'as kiel ci: mi vid'as kio okaz'as, mi kompren'as neni'o'n pri tio, kaj mi est'as konstern'it'a.
Caderousse per'okul'e serĉ'is Fernand-on: li mal'aper'is.
La tut'a scen'o de la antaŭ'a tag'o re'aper'is en li'a mens'o kun terur'a preciz'ec'o: oni kred'us, ke la katastrof'o ĵus for'tir'is la vual'o'n, kiu'n la hieraŭ'a ebri'ec'o met'is inter li kaj li'a memor'o.
- Ho, ho! li dir'is per raŭk'a voĉ'o, ĉu tio est'us la sekv'o de la ŝerc'o, pri kiu vi parol'is hieraŭ, Danglars? En tiu kaz'o, ve al tiu, kiu far'is ĝi'n, ĉar ĝi est'as tut'e mal'bon'a.
- Tut'e ne! ek'kri'is Danglars, ci mal'e ja bon'e sci'as, ke mi dis'ŝir'is la paper'o'n.
- Ci ne dis'ŝir'is ĝi'n, dir'is Caderousse, ci for'ĵet'is ĝi'n en angul'o'n, jen ĉio.
- Mut'u, ci neni'o'n vid'is, ci est'is ebri'a.
- Kie est'as Fernand? demand'is Caderousse.
- Ĉu mi sci'as? respond'is Danglars, li zorg'as pri si'a'j afer'o'j ver'ŝajn'e; sed anstataŭ ol okup'iĝ'i pri tio, ni prefer'e ir'u por help'i tiu'j'n frap'it'a'j'n de la sort'o.
Efektiv'e, dum tiu konversaci'o, Dantès rid'et'ant'e prem'is la man'o'n de ĉiu'j si'a'j amik'o'j kaj liver'is si'n kiel mal'liber'ul'o'n dir'ant'e: est'u trankvil'a'j, la erar'o baldaŭ klar'iĝ'os, kaj ver'ŝajn'e mi ir'os eĉ ne ĝis la mal'liber'ej'o.
- Ho! Tut'e cert'e, mi vet'as, dir'is Danglars, kiu en tiu moment'o al'paŝ'is, kiel ni dir'is, la precip'a'n grup'o'n.
Dantès mal'supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n, antaŭ'at'a de la polic'a komisar'o kaj ĉirkaŭ'at'a de la soldat'o'j; vetur'il'o, kies pord'et'o jam est'is larĝ'e mal'ferm'it'a atend'is apud la pord'o, li tie'n grimp'is; du soldat'o'j kaj la komisar'o grimp'is post li; la pord'et'o ferm'iĝ'is kaj la vetur'il'o ek'voj'is al Marsejlo.
- Adiaŭ, Dantès! Adiaŭ, Edmond! ek'kri'is Mercédès impet'ant'e al la balustrad'o.
La mal'liber'ul'o aŭd'is tiu'n last'a'n kri'o'n el'ir'int'a kvazaŭ singult'o el la ŝir'it'a kor'o de li'a fianĉ'in'o, li met'is la kap'o'n ekster la pord'et'o, kri'is: Ĝis re'vid'o, Mercédès! Kaj mal'aper'is mal'antaŭ unu el la angul'o'j de la fortik'aĵ'o Saint-Nicolas.
- Atend'u mi'n ĉi tie, dir'is la ŝip'ekip'ist'o, mi kapt'as la unu'a'n vetur'il'o'n, kiu'n mi traf'os, mi kur'as al Marsejlo kaj mi re'ven'os kun nov'aĵ'o'j.
- Ir'u! kri'is ĉiu'j voĉ'o'j, ir'u, kaj rapid'e re'ven'u!
Post tiu du'obl'a for'ir'o ek'est'is moment'o de terur'a stupor'o inter ĉiu'j, kiu'j rest'is.
La old'ul'o kaj Mercédès rest'is kelk'a'n temp'o'n izol'it'a'j, ĉiu en si'a propr'a dolor'o; sed fin'e ili'a'j okul'o'j renkont'iĝ'is: ili agnosk'is si'n kiel du viktim'o'j'n frap'it'a'j'n de la sam'a bat'o kaj si'n ĵet'is en la brak'o'j'n unu de la ali'a.
Dum'e Fernand en'ir'is, verŝ'is al si glas'o'n da akv'o, kiu'n li trink'is kaj ir'is sid'iĝ'i sur seĝ'o'n.
La hazard'o vol'is, ke sur najbar'a'n seĝ'o'n ven'is sid'iĝ'i Mercédès el'ir'ant'a el la brak'o'j de la old'ul'o.
Fernand per instinkt'a mov'o mal'antaŭ'ig'is si'a'n seĝ'o'n.
- Est'as li, dir'is Caderousse al Danglars, kiu ne el'las'is la Katalun'o'n el vid'o.
- Mi ne kred'as, dir'is Danglars, li est'is tro stult'a; ĉiu'okaz'e, la bat'o traf'u tiu'n, kiu instig'is ĝi'n.
- Ci ne parol'as pri tiu, kiu konsil'is li'n, dir'is Caderousse.
- Je mi'a fid'o! dir'is Danglars, se oni est'us respond'ec'a pri ĉio, kio'n oni sen'pri'pens'e dir'as!
- Jes, kiam tio, kio'n oni sen'pri'pens'e dir'is re'fal'as pint'o'n mal'supr'e'n.
Dum'e la grup'o'j ĉiu'manier'e pri'koment'is la arest'ad'o'n.
- Kaj vi, Danglars, dir'is iu voĉ'o, kio'n vi opini'as pri tiu event'o?
- Mi, dir'is Danglars, mi kred'as, ke li ver'ŝajn'e re'ven'is kun kelk'a'j pak'o'j da mal'permes'at'a'j var'o'j.
- Sed se est'us tio, vi dev'us tio'n sci'i, Danglars, vi kiu est'is la kont'ist'o.
- Jes, est'as ver'e; sed la kont'ist'o kon'as nur la pak'o'j'n, kiu'j'n oni deklar'as al li: mi sci'as, ke ni est'as ŝarg'it'a'j je koton'o, jen ĉio, ke ni pren'is la karg'o'n en Aleksandrio, ĉe S-ro Pastr'et, kaj en Smirno, ĉe S-ro Pascal; pet'u de mi neni'o'n pli'a'n.
- Ho! Mi memor'as nun, murmur'is la kompat'ind'a patr'o al'kroĉ'iĝ'ant'e al tiu bagatel'o, kiu'n li dir'is al mi hieraŭ, ke li hav'as por mi kest'o'n da kaf'o kaj kest'o'n da tabak'o.
- Vid'u, dir'is Danglars, est'as tio: dum ni'a for'est'o, la dogan'o ver'ŝajn'e far'is vizit'o'n sur la Faraon'o, kaj ĝi ver'ŝajn'e mal'kovr'is ĉio'n.
Mercédès kred'is neni'o'n de ĉio tio, ĉar sub'prem'it'a ĝis nun, ŝi'a dolor'o subit'e eksplod'is en singult'o'j'n.
- Nu, nu, esper'o'n! dir'is pa'ĉj'o Dantès, ne tro sci'ant'e, kio'n li dir'as.
- Esper'o'n! ripet'is Danglars.
- Esper'o'n! prov'is murmur'i Fernand, sed tiu vort'o sufok'is li'n; li'a'j lip'o'j mov'iĝ'is, neni'u son'o el'ir'is el li'a buŝ'o.
- Sinjor'o'j, kri'is unu el la gast'o'j rest'int'a kiel gvat'ant'o ĉe la balustrad'o, sinjor'o'j, jen vetur'il'o! Ha, est'as S-ro Morrel! Kuraĝ'o'n, kuraĝ'o'n! Li sen'dub'e al'port'as bon'a'j'n nov'aĵ'o'j'n.
Mercédès kaj la old'a patr'o kur'is renkont'e al la ŝip'ekip'ist'o, kiu'n ili traf'is sojl'e de la pord'o. S-ro Morrel est'is tut'e pal'a.
- Nu! Ili ĉiu'j ek'kri'is unu'voĉ'e.
- Nu, mi'a'j amik'o'j! respond'is la ŝip'ekip'ist'o sku'ant'e la kap'o'n, la afer'o est'as pli grav'a ol ni opini'is.
- Ho! Sinjor'o, ek'kri'is Mercédès, li est'as sen'kulp'a!
- Mi kred'as tio'n, respond'is S-ro Morrel, sed oni akuz'as li'n.
- Pri kio do? demand'is la old'a Dantès.
- Est'i bonapart'ism'a agent'o.
Tiu'j el ni'a'j leg'ant'o'j, kiu'j viv'is dum la epok'o, kiam okaz'as tiu histori'o, re'memor'os kiom terur'a akuz'o est'is tiu, kiu'n dir'is S-ro Morrel.
Mercédès el'ig'is kri'o'n, la old'ul'o las'is si'n fal'i sur seĝ'o'n.
- Ha! murmur'is Caderousse, vi tromp'is mi'n, Danglars, kaj la ŝerc'o efektiv'iĝ'is; sed mi ne vol'as las'i mort'i pro dolor'o tiu'n old'ul'o'n kaj tiu'n fraŭl'in'o'n, kaj mi tuj ĉio'n dir'os al ili.
- Mut'u, kompat'ind'ul'o! ek'kri'is Danglars kapt'ant'e la man'o'n de Caderousse, aŭ mi ne respond'ec'as pri ci mem; kiu dir'as al ci, ke Dantès ne est'as ver'e kulp'a? La ŝip'o al'bord'is la insul'o'n Elb'o, kaj li tie sur'ter'iĝ'is, li rest'is tut'a'n tag'o'n en Port'o-Ferrajo; se oni trov'us sur li iu'n ajn leter'o'n, kiu kompromit'us li'n, tiu'j kiu'j sub'ten'is li'n aper'us kiel li'a'j komplic'o'j.
Caderousse kun la rapid'a instinkt'o de la ego'ism'o, kompren'is la valid'ec'o'n de tiu argument'ad'o, li rigard'is Danglars-on per okul'o'j hebet'a'j pro tim'o kaj dolor'o, kaj far'int'e unu paŝ'o'n antaŭ'e'n, li far'is du mal'antaŭ'e'n.
- Ni atend'u do, li murmur'is.
- Jes, ni atend'u, dir'is Danglars, se li est'as sen'kulp'a, oni liber'ig'os li'n; se li kulp'as, est'as ne'neces'e si'n kompromit'i pro konspir'ant'o.
- Tiam ni for'ir'u, mi ne plu pov'as rest'i ĉi tie pli long'e.
- Jes, ven'u, dir'is Danglars tut'e feliĉ'a trov'i kun'ul'o'n por re'tir'iĝ'i, ven'u, kaj ni las'u ili'n el'kot'iĝ'i kiel ili kapabl'os.
Ili for'ir'is: Fernand re'far'iĝ'int'a la apog'o de la fraŭl'in'o pren'is Mercédès-on je la man'o kaj konduk'is ŝi'n en la Katalun'o'j'n. La amik'o'j de Dantès si'a'flank'e re'hejm'e'n'ig'is al la ale'o'j de Meilhan tiu'n old'ul'o'n preskaŭ sven'int'a'n.
Baldaŭ tiu oni'dir'o, laŭ kiu oni ĵus arest'is Dantès-on estiel bonapart'ism'a'n agent'o'n, dis'vast'iĝ'is tra la tut'a urb'o.
- Ĉu vi kred'us tio'n, mi'a kar'a Danglars? dir'is S-ro Morrel, ating'ant'e si'a'n kont'ist'o'n kaj Caderousse-on, ĉar li mem hast'e re'ir'is en la urb'o'n, por ricev'i kelk'a'n rekt'a'n nov'aĵ'o'n pri Edmond per'e de la substitu'it'o al la reĝ'a prokuror'o, S-ro de Villefort, kiu'n li iom'et'e kon'is, ĉu vi kred'us tio'n?
- Nu, sinjor'o! respond'is Danglars, mi jam dir'is al vi, ke Dantès sen ajn'a kial'o halt'is sur la insul'o Elb'o, kaj tiu halt'o, vi sci'as, ŝajn'is al mi suspekt'ind'a.
- Sed ĉu vi rakont'is vi'a'j'n suspekt'o'j'n al ali'a'j ol al mi?
- Mi zorg'e ne far'is tio'n, sinjor'o, mal'laŭt'e al'don'is Danglars, vi ja bon'e sci'as, ke pro vi'a onkl'o, S-ro Polic'ar Morrel, kiu serv'is sub la ordon'o'j de la ali'a, kaj kiu ne kaŝ'as si'a'n pens'o'n, oni suspekt'as vi'n bedaŭr'i Napoleonon; mi tim'us noc'i al Edmond kaj post'e al vi; est'as tia'j afer'o'j, kiu'j'n sub'ul'o konsider'as si'a dev'o dir'i al si'a ŝip'ekip'ist'o kaj sever'e kaŝ'i al la ali'a'j.
- Bon'e, Danglars! Bon'e! dir'is la ŝip'ekip'ist'o, vi est'as bon'a knab'o; pro tio mi jam antaŭ'e pens'is pri vi, en la kaz'o kiam tiu kompat'ind'a Dantès far'iĝ'us kapitan'o de la Faraon'o.
- Kia'manier'e, sinjor'o?
- Jes, mi anticip'e pet'is de Dantès, kio'n li opini'as pri vi, kaj ĉu li hav'as i'a'n mal'log'o'n konserv'i vi'n je vi'a posten'o, ĉar, mi ne sci'as kial, mi kred'is rimark'i, ke ekzist'as iu mal'ŝat'o inter vi.
- Kaj kio'n li respond'is?
- Ke li efektiv'e kred'as, ke li iom'et'e respond'ec'is, en iu cirkonstanc'o, kiu'n li ne rakont'is al mi, je kelk'a kulp'o rilat'e vi'n, sed ke ĉiu person'o, kiu hav'as la fid'o'n de li'a ŝip'ekip'ist'o hav'as ankaŭ la li'a'n.
- La hipokrit'ul'o! murmur'is Danglars.
- Kompat'ind'a Dantès! dir'is Caderousse, fakt'o est'as, ke li est'is bon'eg'a knab'o.
- Jes, sed dum'e, dir'is sinjor'o Morrel, jen la Faraon'o sen kapitan'o.
- Ho! dir'is Danglars, ebl'as esper'i, ĉar ni pov'os ek'navig'i nur post tri monat'o'j, ke antaŭ tiu moment'o Dantès re'trov'os si'a'n liber'ec'o'n.
- Sen'dub'e, sed ĝis tiam?
- Nu! ĝis tiam jen mi, sinjor'o Morrel, dir'is Danglars, vi sci'as, ke mi kon'as la funkci'ad'o'n de ŝip'o tiom bon'e kiom iu ajn alt'a mar'a ŝip'estr'o; tio eĉ prezent'os por vi avantaĝ'o'n uz'i mi'n, ĉar kiam Edmond el'ir'os el mal'liber'ej'o, vi dev'os neniu'n for'dank'i: li re'pren'os si'a'n lok'o'n kaj mi la mi'a'n, jen ĉio.
- Dank'o'n, Danglars, dir'is la ŝip'ekip'ist'o, jen efektiv'e io, kio aranĝ'as ĉio'n. Pren'u do la estrad'o'n, mi permes'as tio'n al vi kaj zorg'u pri la mal'karg'ad'o; kiu ajn katastrof'o okaz'u al la individu'o'j, la afer'o'j neniam dev'as sufer'i pro tio.
- Est'u trankvil'a, sinjor'o; sed ĉu ni almenaŭ rajt'os vid'i tiu'n bon'ul'o'n Edmond?
- Mi tio'n dir'os al vi post moment'o, Danglars; mi tuj prov'os parol'i kun S-ro de Villefort por prop'et'i li'n favor'e al la mal'liber'ul'o. Mi bon'e sci'as, ke li est'as ĝis'ost'a monarĥ'ist'o, sed je diabl'o! Kvankam li est'as monarĥ'ist'o kaj reĝ'a prokuror'o, li ankaŭ est'as hom'o, kaj mi kred'as li'n ne'mal'bon'a.
- Ne, dir'is Danglars, sed mi aŭd'is pri li, ke li est'as ambici'a, kaj tio tre simil'as.
- Fin'e, dir'is S-ro Morrel kun suspir'o, ni vid'os, ir'u sur la ŝip'o'n, mi tuj re'trov'os vi'n tie.
Kaj li for'las'is la du amik'o'j'n por ek'voj'i al la juĝ'ej'o.
- Ci vid'as, dir'is Danglars al Caderousse, la aspekt'o'n, kiu'n akir'as la afer'o. Ĉu ci ankoraŭ dezir'as ir'i por sub'ten'i Dantès-on nun?
- Ne, sen'dub'e, sed tamen est'as terur'a ŝerc'o tiu, kiu ating'as tia'j'n konsekvenc'o'j'n.
- Sed, kiu far'is ĝi'n? Nek ci nek mi, ĉu ne? Est'as Fernand. Ci ja bon'e sci'as, ke rilat'e mi'n, mi for'ĵet'is la paper'o'n en iu'n angul'o'n, mi eĉ kred'is, ke mi dis'ŝir'is ĝi'n.
- Ne, ne! dir'is Caderousse. Ho! Rilat'e tio'n, mi est'as cert'a, mi vid'as ĝi'n en iu angul'o de la laŭb'o, tut'e ĉif'it'a'n, tut'e bul'ig'it'a'n, kaj mi eĉ tre dezir'us, ke ĝi ankoraŭ trov'iĝ'us tie, kie mi ĝi'n vid'as!
- Kio'n ci vol'as? Fernand ver'ŝajn'e pluk'is ĝi'n, Fernand ver'ŝajn'e kopi'is ĝi'n aŭ kopi'ig'is ĝi'n. Ebl'e Fernand eĉ ne zorg'is pri tio, kaj mi pens'as ... Di'o mi'a! Li ebl'e send'is mi'a'n propr'a'n leter'o'n! Feliĉ'e mi ali'ig'is mi'a'n skrib'manier'o'n.
- Sed ĉu ci do sci'is, ke Dantès konspir'as?
- Mi, mi sci'is absolut'e neni'o'n. Kiel mi dir'is al ci, mi kred'is far'i ŝerc'o'n, neni'o'n ali'a'n. Ŝajn'as, ke, kiel Arleken'o mi dir'is la ver'o'n ŝerc'ant'e.
- Tamen, re'ek'parol'is Caderousse, mi don'us mult'o'n, por ke tiu tut'a afer'o ne okaz'u, aŭ almenaŭ por ne trov'iĝ'i en'miks'it'a en tiu'n afer'o'n. Ci vid'os, ke ĝi al'port'os mal'bon'o'n al ni, Danglars!
- Se ĝi dev'as al'port'i mal'bon'o'n al iu, tiu dev'as okaz'i al la ver'a kulp'ant'o, kaj la ver'a kulp'ant'o est'as Fernand sed ne ni. Kiu'n mal'feliĉ'o'n pov'as okaz'i al ni? Ni bezon'as nur rest'i trankvil'a'j, neni'o'n dir'ant'e pri la tut'a afer'o, kaj la tondr'o for'pas'os sen fulm'o por ni.
- Am'e'n, dir'is Caderousse adiaŭ'ant'e Danglars-on kaj direkt'ant'e si'n al la ale'o'j Meilhan, daŭr'e sku'ant'e la kap'o'n kaj parol'ant'e kun si mem kiel kutim'e far'as la tre zorg'o'plen'a'j person'o'j.
- Bon'e, dir'is Danglars, la afer'o akir'as la aspekt'o'n, kiu'n mi antaŭ'vid'is: jen mi provizor'e est'as kapitan'o, kaj se tiu stult'ul'o Caderousse kapabl'as mut'i, ver'a kapitan'o. Sed en la kaz'o se justic'o liber'ig'us Dantès-on? Ho! Sed, li al'don'is kun rid'et'o, justic'o est'as justic'o kaj mi fid'as ĝi'n.
Kaj dir'int'e tio'n, li salt'is en bark'o'n don'ant'e la ordon'o'n al la bark'ist'o konduk'i li'n sur la Faraon'o-n, kie la ŝip'ekip'ist'o, oni memor'as tio'n, rendevu'is kun li.
1 Pedum: baston'o kun ark'it'a supr'o, kiu est'is la atribut'o de kelk'a'j kamp'ar'a'j di'aĵ'o'j.
2 Kéos - [Kéα en la grek'a] - la plej okcident'a insul'o el la Ciklad'o'j.
3 Kloviso: du'valv'a molusk'o (el la venus'o'j), kiu'n oni manĝ'as ĉef'e en sud'a Franci'o.
6
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
7
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
8
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
9
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
10
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
11
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
12
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
13
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
14
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
15
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
16
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
17
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
18
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
19
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
20
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
21
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
22
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
23
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
24
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
25
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
26
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
27
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
28
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
29
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
30
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
31
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
32
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
33
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
34
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
35
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
36
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
37
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
38
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
39
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
40
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
41
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
42
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
43
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
44
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
45
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
46
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
47
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
48
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
49
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
50
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
51
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
52
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
53
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
54
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
55
Tiu ĉi part'o de la roman'o "La Graf'o de Mont'e-Krist'o" ne aper'as en tiu ĉi prov'libr'o. La plen'a'n libr'o'n vi pov'as akir'i de www.ret'butik'o.be aŭ de ret'butik'o@fel.esperant'o.be
Titol'o La Graf'o de Mont'e-Krist'o
Aŭtor'o Alexandre Dum'as
Traduk'is Daniel Moirand
Kovr'il'o Juli'a Litvinova
ISBN de la paper'a el'don'o 978 90 7066 43 0
UDK 82.3.892
Nur 302
Leĝ'a depon'o de la paper'a el'don'o D/2009/2924/4
El'don'is Flandr'a Esperant'o-Lig'o
Lang'e Beeldekensstraat 169 - Be-2060 Antverpeno
www.ret'butik'o.be
© 2010 Fel, Antverpeno